85.Inrasara và Điện hạt nhân

Inrasara và Điện hạt

Inrasara và Điện hạt nhân. Tổng hợp loạt bài viết liên quan đến điện hạt nhân của Nhà thơ Inrasara đăng trên Inrasara.com. Từ khi chủ đề “Bất an Dự án Nhà máy Điện hạt nhân – Ninh Thuận” do Nhà thơ Inrasara khởi xướng đã thu hút khá nhiều bạn đọc tham gia phản hồi và phản biện. Blogdienhatnhan xin hệ thống lại các loạt bài liên quan để bạn đọc tiện tham khảo.

Mở đầu là bài thơ :

1.TCHERFUNITH

2.Inrasara trả lời phỏng vấn BBC về điện hạt nhân

3.Inrasara đối thoại với độc giả xung quanh dự án Nhà máy ĐHN ở Ninh Thuận

4.Thư gửi “Độc giả thơ Inrasara” về điện hạt nhân

5.Sơ kết phản ứng của đồng bào Chăm về Dự án Nhà máy Điện hạt nhân ở Ninh Thuận

Cuối cùng là bài:

6.Trí thức Chăm & Điện hạt nhân

Tin liên quan là nhà thơ Inrasara vừa hoàn thành cuốn tiểu thuyết TCHERFUNITH, tiểu thuyết TCHERFUNITH là chữ viết tắt kết hợp từ Tchernobyl + Fukushima + Ninh Thuận.

Blogdienhatnhan

1.TCHERFUNITH

Posted on 15.05.2012 by Sara

1. Tchernobyl

Ngôi nhà trống trong thành phố trống

thành phố vừa bị bỏ lại

cái bàn trống trong ngôi nhà trống

tờ giấy và cây bút bỏ quên  trước chiếc ghế         trống

kí ức một gia đình                bị đánh mất, chắc thế

cũng có thể là những                        câu thơ

bỏ quên

khi thành phố bị bỏ lại

đang trống                             hoang

ở một góc trái đất                 đã rất              già.

2. Fukushima

Những chiếc ô tô

những ngôi nhà và những biệt thự

một khu cư xá đầy nhóc người & rồi

một thị trấn

trôi

như đồ chơi của bọn trẻ con

trong bàn tay bà mẹ thiên nhiên giận dữ.

3. Ninh Thuận 1

Số phận một dân tộc

số phận một nền văn minh

số phận một vùng đất

đang bị lôi vào                      cuộc chơi

ngu ngốc.

2.Inrasara trả lời phỏng vấn BBC về điện hạt nhân

Posted on 12.03.2012 by Sara

(chủ đề Bất an Dự án Nhà máy Điện hạt nhân – Ninh Thuận)

* Xin lưu ý: Như đã giao ước ở bài trước, bà con anh chị em và bạn đọc có thể gửi thư đến địa chỉ Inrasara@yahoo.com, mà không “phản hồi” trực tiếp vào bài. 15-3-2012, tôi sẽ trả lời đầy đủ các câu hỏi (đã có 21 câu hỏi) trong một bài đặc biệt xung quanh vấn đề này. Mong bà con và bạn đọc thông cảm và mời đón đọc ở kì tới.

Inrasara 

*

BBCVietnamese.com, thứ Bảy, 10-3-2012

Một nhà nghiên cứu văn hóa Chăm cho BBC hay người dân Ninh Thuận, đặc biệt là cộng đồng người Chăm đang quan ngại và cảm thấy “bất an” về dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam đặt tại tỉnh này, một năm sau sự cố Fukushima ở Nhật Bản.

* Dự kiến Nhà máy Điện hạt nhân đầu tiên ở Ninh Thuận nằm tại khu vực núi Chà Bang – Photo Inrajaya.

Nhà thơ và nhà nghiên cứu gốc Chăm, ông Inrasara nói với BBC nhân đánh dấu một năm sự cố thảm họa ở Nhà máy Điện hạt nhân Fukushima (11-3-2011) rằng 90% người dân Ninh Thuận đang sống trong các làng mạc chỉ nằm cách nơi định xây Nhà máy Điện hạt nhân chừng 20-30 km.

Nhà nghiên cứu khẳng định nếu sự cố xảy ra, chắc chắn người dân địa phương, đồng bào Kinh, cũng như cộng đồng Chăm ở Ninh Thuận sẽ bị “tác động” và ảnh hưởng nghiêm trọng.

Riêng người Chăm, theo ông, sự ảnh hưởng còn liên quan tới các khía cạnh văn hóa truyền thống và tôn giáo tâm linh.

“Tôi thấy sự bất an tràn lan trong dân tộc Chăm. Các làng Chăm đều ở rất gần Nhà máy Điện hạt nhân. Có thể nói làng gần nhất cách Nhà máy Điện hạt nhân đầu tiên dự trù xây ở Ninh Thuận là 5 cây số. Rất nhiều làng Chăm quanh đó, từ 10 cây cho tới 15, 20 cây số. Có thể nói 90% dân ở Ninh Thuận đều cách nhà máy điện hạt nhân từ 20-30 cây số. Chính điều đó làm cho họ bất an.”

“Tôi chỉ nói một cách chân thành nhất về sự bất an của đồng bào mà khi có sự cố điện hạt nhân Fukushima thì nỗi bất an này ngày một lớn rộng.”

“Chẳng hạn như về kỹ thuật và nhân lực có thể đảm bảo, nhưng về thiên tai như sự cố ở Nhật Bản thì làm sao đảm bảo được?” (nhà nghiên cứu Inrasara nói)

Ông Inrasara nói theo ông biết nhà nước chọn Ninh Thuận để xây dựng các Nhà máy Điện hạt nhân đầu tiên vì ba lý do chính, theo đó đây là khu vực “có ít cư dân nhất”, “thềm lục địa vững chắc” và có đủ “các yếu tố vận chuyển” phục vụ vận hành “được tốt đẹp nhất.”

Tuy nhiên ông cho biết: “Điều quan trọng là không ít người Chăm nghĩ rằng nó sẽ có tác động. Và mặc dù các nhà chức trách nói rất hiếm xảy ra sự cố – qua hai cuộc họp giới trí thức Chăm ở Ninh Thuận, nhưng qua sự cố ở Fukushima đồng bào thấy là nó không đảm bảo gì hết.

“Chẳng hạn như về kỹ thuật và nhân lực có thể đảm bảo, nhưng về thiên tai như sự cố ở Nhật Bản thì làm sao đảm bảo được?,” ông Inrasara đặt câu hỏi.

 

“Chưa có tiếng nói”

Trước câu hỏi nếu cảm thấy bất an, người dân và cử tri Ninh Thuận, trong đó có đồng bào Chăm, nên làm gì, nhà nghiên cứu gốc Chăm nói:

“Tôi có đặt vấn đề với người hữu trách, tôi nói bây giờ đồng bào bất an như vậy, các vị cần làm gì. Có lần tôi đã tổ chức cho anh em một cuộc gặp mặt ở nhà tôi, khoảng 30 người, nhưng vẫn không có một sự giải thích thỏa đáng.

“Và dường như Đại biểu Quốc Hội Chăm cũng chưa trực tiếp nói chuyện với đồng bào Chăm về vấn đề đó. Họ chỉ nói phong thanh, truyền tai nhau nghe về nỗi lo sợ này. Còn chính phủ đã làm gì với đồng bào thì cái đó ngoài tầm hiểu biết của chúng tôi.”

Ông Inrasara hé lộ một vấn đề đối với cộng đồng Chăm hiện nay về việc “lên tiếng: “Ở ngoài lề thì mọi người có nói, nhưng ai sẽ đứng ra? Vấn đề là như vậy. Người Chăm có một bộ phận trí thức đã có thể nói tiếng nói của mình chưa? Cái đó thì chưa.

 

“Họ (cử tri) nói qua Đại biểu Quốc hội, người đại diện cho họ. Nhưng Đại biểu Quốc hội lại dường như chưa có mặt trong các làng xóm Chăm, mà ngay cả người như tôi cũng rất khó gặp mặt” (ông Inrasara nói)

“Còn Đại biểu Quốc hội của Chăm, tiếng nói cũng không có trọng lượng và tiếng nói với quần chúng Chăm cũng rất yếu. Có thể nói là chưa có tiếng nói gì cụ thể. Mặc dù cộng đồng người Chăm có học rất nhiều, nhưng những người có học ấy gần như chưa có một tiếng nói trọng lượng.”

Ông Inrasara giải thích thêm: “Họ (cử tri) nói qua Đại biểu Quốc hội, người đại diện cho họ. Nhưng Đại biểu Quốc hội lại dường như chưa có mặt trong các làng xóm Chăm, mà ngay cả người như tôi cũng rất khó gặp mặt, thì làm sao họ có thể chuyển tải được tiếng nói để cơ quan trung ương biết được nỗi lòng, biết được sự lo lắng và bất an của đồng bào.”

Nhà nghiên cứu nói trong thời gian tới, ông và một số trí thức Chăm dự định “nói chuyện” với Đại biểu Quốc hội người Chăm để gửi tiếng nói tới “người đại biểu của dân tộc mình.” Nhưng ông bình luận thêm:

“Điều quan trọng là Đại biểu Quốc hội của tỉnh Ninh Thuận mà cụ thể hơn là Đại biểu Quốc hội đại diện cho đồng bào Chăm đã trực tiếp với đồng bào chưa? Cái đó mới quan trọng. Nếu người đại diện đó đại diện rất sòng phẳng thì ý kiến của một đại biểu này thôi cũng có một ý nghĩa rất quyết định.”

 

“Phải trưng cầu dân ý”

Được hỏi có nên yêu cầu trưng cầu dân ý về xây hai Nhà máy Điện hạt nhân hay tại Ninh Thuận hay không, ông Inrasara nói: “Điều này động đến hai vấn đề rất lớn là đời sống của đồng bào, đồng thời là vấn đề tâm linh của một dân tộc. Dân tộc Chăm cư trú lâu đời tại vùng đất đó, 2000 năm nay, nên đây là động thái rất cần thiết.”

Nhà nghiên cứu lưu ý hai điều kiện trong trường hợp có trưng cầu dân ý. Ông nói: “Khi mọi người bất an, thì họ sẽ có thái độ. Nhưng thứ nhất làm sao cung cấp đầy đủ thông tin tới họ, không thiếu sót cái gì. Thứ hai, làm sao tạo được không khí cởi mở để họ có thể nói lên tấm lòng mình. Qua đó, nếu trưng cầu dân ý, họ dám nói lên ý kiến thật của mình. Còn nếu chúng ta chỉ đưa thông tin nhỏ lẻ, thông tin một chiều, hoặc thông tin chưa đầy đủ, e rằng sẽ rất khó.”

“Tiếp nữa, khi đồng bào chưa hiểu rõ về ý thức dân chủ, về ý thức quyền tự quyết của một công dân, cũng sẽ là một trở ngại. Giải quyết thỏa đáng hai yếu tố đó, mới có thể đưa đến một sự nhất quán về vấn đề nào đó, trong đó có vấn đề lien quan đến Nhà máy Điện hạt nhân.”

*

Lơi tòa soạn BBC:

Được biết, theo một nghị quyết được 77% Đại biểu Quốc hội thông qua, dự án điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ bao gồm 2 nhà máy. Mỗi nhà máy có 2 tổ máy, công suất 2.000 MW. Nhà máy Ninh Thuận 1 đặt tại xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam, được khởi công vào năm 2014 và đưa tổ máy đầu tiên vận hành vào năm 2020.

Nhà máy Ninh Thuận 2 đặt tại xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận. Thời điểm khởi công sẽ được xác định rõ thêm sau căn cứ vào tình hình chuẩn bị, với Chính phủ báo cáo Quốc hội quyết định.

Nghị quyết của Quốc hội Việt Nam cũng nêu sẽ “chọn công nghệ lò nước nhẹ cải tiến, thế hệ lò hiện đại nhất, đã được kiểm chứng, bảo đảm tuyệt đối an toàn và hiệu quả kinh tế tại thời điểm lập dự án đầu tư”.

 Các phản hồi trên Inrasara.com

1.Trần Can on 12.03.2012 at 18:56 said:

Tác động của Fukushima khiến toàn thế giới lo sợ.
Ngày xưa mình cho rằng Điện Hạt Nhân là bình thường(vì nhu cầu phát triển,các nguồn năng lượng khác không đủ đáp ứng) Sau vụ Fukushima bây giờ bắt đầu thấy sợ ĐHN.

Theo mình, nên đầu tư phát triển năng lượng gió (phong điện).
Vừa sạch sẽ vừa an toàn, chẳng ai phải âu lo hay bất an nữa…

2.sangluu38 on 13.03.2012 at 13:53 said:

Trao luu phat trien dien hat nhan tren toan the gioi gio day xem nhu loi thoi roi.Trong khi mot so nuoc co cong nghe cao bat dau lui buoc thi Viet nam ta lai chuan bi tien len.Oi! that la khong thuc te chut nao!

3.minhlamnu on 14.03.2012 at 14:36 said:

Chung toi thuc su lo lang ve dien hat nhan Ninh Thuan sau su co o FUKUSHIMA, khong biet đai bieu quoc hoi nguoi Cham co bat an ve van de nay khong, mong INRASARA som “noi chuyen” voi vi nay va cho chung toi biet. Cam on nhieu.

4.1nxx on 30.05.2012 at 01:41 said:

Kính thưa quí vị trưởng lão và các bậc trí thức.

Về sự nguy hiểm của điện hạt nhân ngày hôm nay thế giới đều thấy rõ.
Điện hạt nhân cò thể hủy hoại môi trường sống của các thế hệ tương lai.

Tại miền Trung hiện nay tập trung tất cả những gì nguy hiểm nhất cho tính mạng sống của đồng bào các dân tộc ít người và thế hệ tương lai của họ. Cụ thể ngoài điện hạt nhân Ninh thuận còn bauxite Tây nguyên và đập sông Tranh 2 là những mối đe dọa trực tiếp đến sự sinh tồn của các dân tộc ít người.

Để ngăn ngừa hiểm họa hạt nhân đề nghị các bậc trưởng lão và quí vị trí thức hãy viết 1 bức thư ngỏ trình bày tất cả sự thật lịch sử 2000 năm qua, đồng bào ít người phải trải qua không ít những tai họa và hiện nay phải gánh chịu thêm bao đe dọa đến sự sống còn của cộng đồng.

Bức thư ngỏ này gửi quí vị hãy kêu gọi tất cả những người có lương tri không phân biệt dân tộc cùng ký tên và đồng gửi cho chính phủ Nhật, quốc hội Nhật, thủ tướng Nhật, nhân dân Nhật, tổng thư ký Liên hiệp quốc, hội đồng bảo an Liên hiệp quốc, quốc hội Mỹ, tổng thống Mỹ, nhân dân Mỹ, hội đồng nghị viện châu Âu và EU, nhân dân châu Âu, quốc hội, tổng thống Nga và nhân dân Nga…

Quí vị hãy vì tương lai của các thế hệ mai sau.
Xin chân thành cảm ơn các bậc trưởng lão và quí vị trí thức.

3.Inrasara đối thoại với độc giả xung quanh dự án Nhà máy ĐHN ở Ninh Thuận

Posted on 15.03.2012 by Sara

(chủ đề Bất an Dự án Nhà máy Điện hạt nhân – Ninh Thuận)

Sau khi trích đăng ý kiến của 4 trí thức và chuyên gia Việt hàng đầu về vấn đề Nhà máy Điện hạt nhân ở Ninh Thuận (Inrasara.com, 10-3-2012), rồi sau khi bài trả lời phỏng vấn của tôi được phát trên BBC (10-3-2012) và đăng lại ở Inrasara.com (12-3-2012), tính đến 3 giờ chiều ngày 14-3, tôi nhận được khoảng 50 thư điện tử cũng như “phản hồi” [không đăng] liên quan đến dự án quốc gia này. Như đã hứa với bạn đọc, nay tôi hệ thống lại các câu hỏi thành 6 đề mục và tuần tự giải đáp như sau.

* Tháp Po Klaung Girai sẽ trở thành hoang bhaw nếu có sự cố hạt nhân – Photo Inrajaya.

1. Vấn đề đất văn vật và tâm linh

“Inrasara đã đặt vấn đề về tâm linh dân tộc rất hay. Việc đặt vấn đề về cộng đồng Chăm đã từng cư trú tại Ninh Thuận hơn 2.000 năm là đáng quan tâm nhất” (Cao Nguyên L., Email). “Người Kinh mới tới 200 năm nay thôi, còn người Chăm sống ở đây hơn 2.000 năm. Chịu đựng vô số thiên tai địch họa, ta đều vượt qua. Còn khi có họa hạt nhân, người Chăm có trụ nổi không? Kính mong nhà thơ Inrasara hỏi thẳng Quốc hội câu hỏi này” (JaMok, phản hồi không đăng).

Inrasara: Xưa, vương quốc Champa gồm 4 khu vực địa lý – lịch sử khác nhau. Pandurangga (gồm Ninh Thuân và Bình Thuận ngày nay) là khu vực cực nam của đất nước. Người Chăm ở Ninh Thuận cư trú trên mảnh đất này hơn 2.000 năm, ở đó làng Caklaing mà tên còn được thấy trên bia kí cổ có mặt hơn 10 thế kỉ. Cho nên Ninh Thuận hiện còn rất nhiều di tích văn hóa lịch sử Chăm. Ngoài hai cụm tháp Po Rome (cách Nhà máy Điện hạt nhân 17km) và Po Klaung Girai (22km) bà con lên hành lễ hàng năm, có cả trăm di tích văn hóa – tín ngưỡng khác đang được thờ phụng. Có thể khẳng định, đây là vùng đất văn vật và tâm linh sâu đậm nhất của dân tộc Chăm xưa và nay. Qua quá trình lịch sử, người Chăm thiên di từ Huế, Quảng Nam… vào. Họ chạy nạn sang tận Mã Lai, Thái Lan, Campuchia,… nhưng số đông vẫn ở lại Ninh Thuận, hợp cùng với người “bản xứ” trụ lại. Rồi khi vua Quang Trung sau đó là Gia Long gồm thâu cả đồng bằng miền Nam, hai vị vua này vẫn dành riêng cho cộng đồng Chăm vùng Pandurangga với cơ chế tự quản đặc thù có tên là Thuận Thành Trấn.

Ninh Thuận là mảnh đất cằn cỗi ít mưa nhất Việt Nam, nhưng cộng đồng dân tộc thiểu số này chưa bao giờ có ý định dời đi, vĩnh viễn. Cả khi trải qua bao nhiêu thiên tai (hạn hán, dịch,…), bà con tạm lánh đi nhưng luôn trở lại. Với mảnh đất và với tháp thiêng.

Người Việt có thành ngữ: “[nơi] chôn nhau cắt rốn” để chỉ quê cha đất tổ. Chăm hơi khác, họ nói: “[nơi] chôn nhau đặt viên gạch” (Dar thauk ppadauk kiak). Chôn nhau thì chỉ mới liên quan đến máu mủ, còn “đặt viên gạch” [dựng tháp] là đặt nền móng cho đời sống tâm linh.

Khi có họa hạt nhân, 30km bán kính bao gồm cả hai cụm tháp thiêng trên sẽ thuộc vùng cấm. Các nhà khoa học cho biết, phải mất vài thập kỉ mới có thể rửa sạch đất nhiễm xạ (nếu con người quyết tâm tẩy rửa). Không ai lai vãng, tháp sẽ thành tháp hoang (Bimong bhaw), và hàng trăm Kut, Ghur (nghĩa trang tộc mẫu) cũng sẽ thành hoang (jwa)! Hoang, chỉ khi Bimong, Kut và Ghur không còn ai cúng tế, thờ phượng. Đó là sự thể không bất kì người Chăm nào tưởng tượng nổi nó xảy ra lúc mình còn sống.

2. Vấn đề liên quan đến cá nhân Inrasara

“Inrasara là trí thức Chăm đầu tiên lên tiếng chính thức trên diễn đàn thế giới. Phải ghi nhận thái độ dũng cảm trí thức đó của anh” (LT và Mân, phản hồi không đăng). “Tại sao mãi đến hôm nay nhà thơ mới nói? Có quá muộn màng không?” (Klủn phản hồi không đăng; Phu phone). “Tôi rất hâm mộ ý kiến của anh trên BBC vì anh là Công dân đầu tiên tại Ninh Thuận phát ngôn độc lập công khai trên trường quốc tế… Hay anh có “phương cách” suy nghĩ gì sẽ chuyển về ở luôn tại Ninh Thuận trước khi xây dựng nhà máy ĐHN hay sau khi xây xong nhà máy ĐHN?” (Võ T. Phan Rang, Email).

– Tôi nghĩ việc nói lên ý kiến chân thật của mình về sự thể mang tính sống còn không gì gọi là dũng cảm cả. Nó cũng không là quá chậm, bởi đây là chuyện sống chết, ảnh hưởng nghiêm trọng và toàn diện đến đời sống một cộng đồng dân cư rộng lớn, nhưng lại là vấn đề rất chuyên biệt khó nắm bắt – Điện hạt nhân. Nó buộc phải được nghiên cứu kĩ lưỡng trước khi phát biểu. Tôi đã phải đọc hơn 200 bài viết chuyên sâu ở trong và ngoài nước, tiếng Việt lẫn tiếng Anh của các chuyên gia đầu ngành cũng như giới trí thức – ủng hộ có, nghi ngại có, phản đối cũng có. Tôi đã đi xem Triển lãm Quốc tế Điện hạt nhân ở Hà Nội 25-10-2010 và nhận được nhiều tài liệu, nhưng có thể nói, đến hôm nay, tôi vẫn chưa tin mình hiểu hết về sự vận hành của một nhà máy điện hạt nhân.

Cho nên tôi chỉ phản ứng với vấn đề này như một con dân Chăm đồng thời như người nghiên cứu văn hóa dân tộc và một trí thức, chứ không như một chuyên gia. Không từ xa-lông hay từ chốn an toàn, mà phải đi vào lòng cộng đồng. Do đó, cho dù Chính phủ có quyết định tạm ngưng hoặc cứ tiếp tục dự án, tôi cũng phải về quê tôi Caklaing. Từ ý định đó, năm 2009 tôi mới dựng lên Nhà Trưng bày Văn hóa Inrahani – nhà trưng bày giữa cộng đồng và cho cộng đồng. Thứ nhất, để người Chăm hiểu và ý thức, từ đó bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc; thứ hai, để người ngoài biết được giá trị của nền văn hóa lâu đời ấy. Tôi về, sống với cộng đồng, bất an và chịu đựng cùng cộng đồng và để nói lên tâm cảm chân thật nhất của cộng đồng, qua các trang viết.

3. Vấn đề nhân mạng

“Thưa ông, ông có lo lắng về vấn đề nhân mạng của bà con mình không? Ông có thử đặt câu hỏi với các Đại biểu Quốc hội, rằng họ có dám đưa gia đình họ, vợ con họ đến sống ở Ninh Thuận không?” (phóng viên BBC). “Nhiều ý kiến khơi gợi hoài nghi về chính sách của Nhà nước khi đặt Nhà máy Điện hạt nhân nơi có nhiều người Chăm sinh sống” (Kiều Dung, phản hồi không đăng).

– Về nghi vấn của KD, tôi nghĩ không Nhà nước nào muốn hại riêng người Chăm cả. Như tôi được biết, Chính phủ có quyết định trên với lí do khu vực này hội đủ ba yếu tố thuận lợi: đây là vùng ít cư dân, có thềm lục địa vững chắc, và thuận tiện cho vận chuyển phục vụ vận hành nhà máy.

Còn nhân mạng? Khía cạnh này, tôi không lo lắm, dù không có gì quý hơn đời sống một con người; và mặc dù Ninh Thuận là tỉnh tập trung nhiều người Chăm hơn cả, chiếm gần một nửa tổng số người Chăm trong cả nước. Giả dụ có sự cố xảy ra, bằng nhiều phương tiện hiện đại, chính quyền có thể nhanh chóng di dời dân đến nơi an toàn. Việc ổn định đời sống nhân dân dù vô cùng tốn kém nhưng không phải không thể. Ngay cả khi nếu có vị Đại biểu Quốc hội nào [từng bỏ phiếu ủng hộ Dự án] nổi hứng dẫn vợ con về sống ở Ninh Thuận [để quảng bá về sự an toàn của nhà máy], họ càng không lo lắng gì nhiều về tính mạng người thân.

Điều cần nhấn mạnh là với đồng bào Chăm, mỗi sáng thức dậy nhìn thấy Nhà máy Điện hạt nhân hoạt động là mỗi lo lắng cho một tương lai bấp bênh – hỏi làm sao họ có thể an cư lạc nghiệp. Cạnh đó và hơn thế, cả một vùng đất linh truyền đời với bao nhiêu tháp, đền, Kut, Ghur… luôn trong nguy cơ trở thành vùng đất hoang theo ám ảnh tâm hồn họ, họ không bất an mới là chuyện lạ.

Yếu tố văn hóa truyền thống và đời sống tâm linh của cả bộ phận lớn một dân tộc không là yếu tố quan trọng sao? Theo tôi, đây là câu hỏi mag tính quyết định.

4. Vấn đề kĩ thuật, nhân lực, lợi ích

“Về kĩ thuật, Việt Nam chưa hội đủ điều kiện đảm bảo an toàn” (Kiều Dung, phản hồi không đăng). “Theo tôi nên đầu tư phát triển năng lượng gió (phong điện), vừa sạch sẽ vừa an toàn, chẳng ai phải lo âu bất an nữa” (Trần Can, phản hồi đã đăng). “Không có nhân lực còn tiền thì đi vay, kĩ thuật thì nhờ vả, sao lại đi xây nhà máy điện hạt nhân chớ” (Jalo, Hà và Dang Phan, phản hồi không đăng).

– Việt Nam có hội đủ nhân lực, tài lực và kĩ thuật cho Nhà máy Điện hạt nhân không, là câu hỏi khó trả lời, với bất kì ai không nắm rõ sự việc, nhất là khi họ không ở trong bộ phận trách nhiệm vạch định chính sách. Ngay cả việc đề nghị chuyển sang làm điện gió có lợi đến đâu, cũng thế…

5. Về diễn đàn Tagalau và buổi gặp mặt trí thức Chăm

“Inrasara nhận bao nhiêu giải thưởng VN nhưng lại trả lời phỏng vấn đài, báo nước ngoài, ông có đi nước đôi không?” (PH, phản hồi không đăng). “Nhà thơ có nên sử dụng đặc san Tagalau làm diễn đàn không, tôi thấy đây là sách rất có uy tín trong xã hội Chăm” (Chinh, phản hồi không đăng). “Nghe nói chú Sara không muốn dính vào Dự án này, nhưng theo chỗ cháu biết, Ban Dự án có nhã ý mời chú phụ trách gì đó, mà chú từ chối. Chú có thể nói rõ hơn không? Còn việc chú đã tổ chức cho họ gặp mặt trí thức Chăm tại quê thì sao?” (ĐNP, phone).

– Chính vì phản ứng như một trí thức có trách nhiệm mà, cho dù “nhận bao nhiêu ơn mưa móc của Nhà nước bằng các giải thưởng danh giá” tôi vẫn tư thế phản biện. Tôi lên tiếng ở diễn đàn nào bất kì, khi có cơ hội. Có bổn phận với đất nước, bên cạnh cần nói lên tiếng nói của cộng đồng. Không có chuyện nước đôi hay ba phải ở đây.

Thế nhưng bởi người Chăm sống giữa cộng đồng các dân tộc trong đất nước Việt Nam, nên một trí thức Chăm không nên tự hạn định ở phạm vi hẹp của cộng đồng mình mà cần mở ra với cả nước. Do vậy không ngạc nhiên, khi bà con thấy tôi còn bày tỏ thái độ về nhiều vấn đề khác có vẻ không liên can gì đến “thế giới” Chăm.

Về đặc san Tagalau, đây là tuyển tập sáng tác – sưu tầm và nghiên cứu văn hóa Chăm, nên xin hãy để cho nó làm các nhiệm vụ chưa ai làm đó, mà không biến đặc san này thành diễn đàn xã hội. Không những tôi từ chối đưa vấn đề Nhà máy Điện hạt nhân ra thảo luận mà còn từ chối tham gia giải quyết mấy tranh cãi quanh sự kiện chữ viết Chăm như vừa qua nữa.

Cá nhân Inrasara ít nhiều là điểm nóng của xã hội Chăm, nên nhiều sự kiện liên quan tôi được “tham khảo ý kiến”. Chú ý: tham khảo ý kiến, chứ không quyết định gì cả! OK, không vấn đề. Hôm Patrip mẹ, 2009, vị tiến sĩ phụ trách Dự án gợi ý tôi cho anh gặp mặt thân hào nhân sĩ và trí thức Chăm, để thăm dò dư luận bước đầu. Hơn 20 người từ nhiều làng khác nhau về giỗ mẹ tôi, tôi hỏi ý kiến các vị là có được không? – nhất trí! Sẵn rạp hát luôn.

Tôi nói: đây không là cuộc họp hay hội nghị, mà là nhà tôi, các bác các bạn cứ chất vấn thoải mái, không ngại ngùng gì cả. Để hai bên có thể đả thông nhau. Nguyên buổi chiều hôm ấy, anh chị em và thân hào nhân sĩ Chăm đã làm đúng tinh thần đó. Tôi nhớ một câu hỏi khá thẳng: “Nếu người Chăm chúng tôi nhất định không chấp nhận làm lò hạt nhân này, các anh sẽ làm gì?”. Câu trả lời là: – “Chúng tôi sẽ cố gắng giải thích sao cho đồng bào hiểu, vì đây là dự án mang lại lợi ích cho chính đồng bào”.

Sau đó, tôi không tham gia vào bất kì buổi họp hay “tham quan” nào về Dự án này.

6. Thái độ và cách giải quyết vấn đề

“Không nói nữa, hãy lo kiếm tiền vào Sài Gòn mua nhà như các vị nhà ta đi” (ma kaiapa, phản hồi không đăng). Bạn đọc này thể hiện qua bài thơ:

Ngày mai 11-3… Panduranga khải hoàn!

mơ ước là thế/ nói làm gì chứ

chúng ta luôn được vỗ vỗ rồi cho về

luôn được tôn trọng mời tham dự, tham quan lan man

luôn được hỏi han trong tâm thế phải chấp nhận

nói làm gì chứ

rồi chúng ta sẽ được thế giới biết đến như một điểm nóng

bởi chẳng ai liều mạng, liều chết hơn chúng ta

biết đâu được mót những mảnh rơi của dự án

được dúi một mớ đôla đền bù giải toả,

giải tán đất đai, nhà cửa, mồ mả ông bà

biết đâu được cân nhắc cho đủ thành phần

và chắc chắn được điểm danh trong bảng kê thảm hoạ

nói làm gì chứ/ ừ, thôi không nói nữa

lo kiếm tiền vào Sài Gòn mua nhà ở như các vị nhà mình thôi.

nói mà làm gì chứ !!!

“Sự bất an của “nhiều người” sẽ có thái độ phản đối hay chỉ là lo lắng bình thường?” (Võ T. Phan Rang, Email). “Nhân dân muốn biết sự thật… Cần phải bày tỏ ý kiến cho Đại biểu Chăm” (Amuniya, phản hồi đã đăng). “Chúng tôi thật sự lo lắng, không biết Đại biểu Quốc hội người Chăm có bất an không? Mong Inrasara sớm ‘nói chuyện’ với vị này và cho chúng tôi biết” (minhlamnu, phản hồi đã đăng; và mươi tin nhắn, điện thoại từ các nơi có nội dung tương tự). “Nhà văn có thấy cần thiết phải trưng cầu dân ý không?” (phóng viên BBC, Vô Danh và Vinh, phản hồi không đăng).

– Không nói nữa, hãy tìm cách rời mảnh đất này mà đi… chỉ là cách nói lẫy. Chúng ta phải có trách nhiệm với bản thân, với con cháu, với văn hóa dân tộc và nhất là, với mảnh đất thiêng liêng của cha ông. Nghĩa là không thể không tỏ thái độ.

Nhưng ai tỏ thái độ? – Trí thức! Cộng đồng Chăm chưa có bộ phận trí thức có tiếng nói trọng lượng, đó là điều không khó nhận ra. Vậy họ chỉ còn trông chờ vào Đại biểu của cộng đồng ở Quốc hội. Nhưng vị Đại biểu này đã có tiếng nói chưa? – Hoàn toàn chưa! Đáng buồn là vậy.

Riêng cá nhân tôi, sắp tới tôi sẽ có thư riêng gửi tới Đại biểu Quốc hội người Chăm, và cả Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận. Các vị Đại biểu này sẽ trực tiếp với cử tri, khi đó việc trưng cầu dân ý cần được nêu ra trước nhất. Nhưng làm sao kết quả của trưng cầu dân ý khả tín nhất? Thứ nhất, cơ quan hữu quan cần cung cấp đầy đủ thông tin về Dự án tới đồng bào; thứ hai, cho bà con hiểu rõ về ý thức dân chủ, về quyền tự quyết của một công dân trách nhiệm; cuối cùng là tạo không khí cởi mở để người Chăm và dân Ninh Thuận có thể thể hiện chính kiến của mình mà không vướng một trở ngại nào bất kì.

* Từ mảnh rẫy này của 1 gia đình nông dân palei Cwah Patih, cách “Nhà máy ĐHN” chưa tới 5km – tôi đã đi...

Trích bút kí “Sống và không để lại dấu vết”, 7-12-2011:

Đầu tháng 10-2011, nói chuyện ở Đại học An Giang về, thằng lớn hỏi tôi: – Bao giờ cei về quê nhà? Ý Jaka: về sống hẳn ở palei. Tôi có ý định này từ hai năm trước. Hôm nay đột ngột nó nhắc lại. Tôi phải về. Nàng Kiều mười lăm năm thôi, tôi – sắp hai mươi năm luân lạc rồi còn gì. Tôi sẽ về, rủ rê bà xã cùng về, hệt đạo sĩ Bà-la-môn vào giai đoạn áp chót. Không phải đi vào rừng vanaprastha. Còn rừng đâu mà vào. Mà là đi vào [rừng] lòng thế giới Chăm trở lại.

– Cei làm văn chương Việt đủ rồi, trong khi Chăm còn bao nhiêu thứ để làm. – Jaka nói.

Về, nhưng tôi sẽ không “làm”. Đọc sách về Chăm hay điền dã nghiên cứu – không; phục vụ cộng đồng – không; hưởng thú điền viên – càng không. Tôi vừa xong Nhà Trưng bày Văn hóa Chăm Inrahani ở quê. Tôi không về để lo mấy vụ đó, mà là – “kể”. Chăm có mênh mông chuyện mà không có nhà văn nào kể chúng đến với thế giới bên ngoài. Trong tôi còn tồn đọng cả đống câu chuyện mà chưa có thời gian lắng lòng lại để kể.

Về, là để kể.

Qua hơn nửa đời hư, tôi đã làm bao nhiêu cuộc chia tay. Đau đớn, nhưng đầy khoái hoạt. Cuối năm 2012, hoặc muộn lắm là sinh nhật thứ 57 – sớm càng tốt, tôi sẽ có trận cắt đứt lớn cuối cùng để làm cuộc trở về. Mênh mông chuyện kể Chăm đang réo gọi tôi ở phía trước.

Mùa nắng 2011, sau một ngày điền dã vào các palei Chăm, tôi nhờ cô nghiên cứu sinh đèo qua khu đất dự định xây dựng Nhà máy Điện hạt nhân. Một khoảng trắng im lìm bày ra trước mắt. Bên kia là núi Chà Bang khô khốc, trần trụi đứng câm lặng, bên này là biển thẳm xanh vỗ sóng rì rầm. Vài ngôi nhà còn sót lại của khu cư dân vừa dời đi mỏng manh giữa trời chiều tràn gió.

– Về đi, em à. – Lát sau, tôi nói.

Buổi tối, đứng trên sân thượng nhà em vợ, tôi nhìn về phía “đó” lần nữa. Trời lặng gió đến tiếng rắn nước con lội qua mương cũng nghe được. Tôi nhìn sâu vào vùng trăng sáng vằng vặc. Caklaing cách nó chỉ mươi cây số. Gần nhất là làng Ia Li-u: năm cây. Chục làng Chăm lân cận cũng không quá hai mươi. Ba năm nữa, Nhà máy đầu tiên sẽ được khởi động thi công. Những cột sắt Fukushima sẽ mọc lên, ở đó.

Bạn ở California hay Paris, nghe tin về dự án Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận, có thể bạn cảm thương cho người Chăm. Ở Sài Gòn hay Hà Nội, đọc tin, có thể bạn lo lắng cho sinh phận con dân Chăm. Từ mấy ngàn năm qua, tổ tiên họ trụ nơi đó, cùng đất cằn, nắng, cát và gió. Họ – vỏn vẹn sáu vạn người, là cộng đồng còn truyền lưu đậm bản sắc văn hóa dân tộc xa xưa. Có thể bạn lên tiếng phản đối. Trên báo chí, ở diễn đàn quốc tế. Có thể…

Riêng tôi, tối hôm đó, đứng trên sân thượng đó, trong sát-na thời gian, tôi đã nhìn thấy định mệnh tôi, và phần nào đó – sinh phận Chăm. Không phải bằng suy niệm siêu hình hay qua phương tiện của thế giới ảo, mà bằng hiện thực trần trụi lồ lộ. Chỉ có giây phút đó của ngày đó trong không gian đó, tôi mới chứng ngộ được nó. Và tôi phần nào hiểu được văn chương – ít ra là của/ cho tôi – để làm gì và không để làm gì.

 

Sài Gòn, 14-3-2012

*

Lưu ý:

– Về phần câu hỏi trong bài này, tên thật hay nickname của bạn đọc “phản hồi” vẫn được giữ nguyên, riêng độc giả email và phone cho tôi thì xin được viết tắt.

– Sau 2 bài về Dự án NMĐHN được yêu cầu tạm “không” phản hồi, từ bài này trở đi, độc giả có thể tiếp tục gửi “phản hồi” như thường lệ. Khi viết nhận xét, xin độc giả và anh chị em lưu ý thêm về tinh thần và thái độ phản hồi như đã quy định.

  Các phản hồi trên Inrasara.com

1.Kaka on 15.03.2012 at 07:04 said:

Kaka cũng rất sợ khi điện hạt nhân đặt tại Ninh Thuận mình, hiện tượng ở Nhật Bản thì rõ rồi, mới đây nghe thời sự nói sắp tới [năm 2014] sẽ xây dựng rồi, công dân Chăm sẽ ra sao trong tương lai, mong người làm bên Quốc hội sớm có câu trả lời. Mới đây đại biểu Ninh Thuận còn nói sẽ đảm bảo cho người dân và di dân sang vùng cao, khu vực rừng núi. Eo ơi thế hệ sau này như thế nào, con cháu chúng ta sẽ ra sao, không ai biết trước được điều gì. Nếu như làm năng lượng gió thì sẽ sạch sẽ hơn như huyện Tuy Phong (Bình Thuận) thì hay biết mấy, đành chờ đại biểu và chờ người có tiếng nói lên tiếng mà thôi….

2.Đồng Chuông Tử on 15.03.2012 at 09:23 said:

1.Trong các ý kiến của 4 trí thức lớn VN, có đến 3 vị là chuyên gia hàng đầu về ĐHN. Họ đã bày tỏ chính kiến của mình, đầy tinh thần trách nhiệm,sắc bén và trong sáng. Những chính kiến ấy, thì thầm trăn trở có, quan ngại, cảnh báo có. Và bên cạnh đó, cũng có nảy nở loài “hát múa” phụ họa, ở nhóm người “tự bỡn” là trí thức thì hành xử phải hoạt đầu/xu thời mẫn thế. Nên nhớ cho rằng, những chính kiến của 4 vị ấy ra đời rất sớm, nó nổi trội, dân chủ và trọng lượng quanh dự án này. Nhưng dường như ai đó đã cố tình phớt lờ đi. Chỉ sau Vụ Fukushima, thiên nhiên đã mở mang thêm một cảm giác trải nghiệm mới cho toàn thế giới. Nhiều nước giàu có, đã phải lo sợ, thối lui những dự án ĐHN. Đồng thời, họ chuyển hướng nghiên cứu sang những loại năng lượng khác, sạch sẽ, an toàn và ít tốn kém. Nhưng với Việt Nam, một quốc gia còn nghèo khó, chuyên đi vay nợ và tiếp nhận nhiều dự án vốn thiện nguyện từ bên ngoài, thì lại đi ngược lại.

2.Nói như nhà văn NGUYÊN NGỌC, nhóm lợi ích đang thao túng và chi phối cả guồng máy nhà nước. Nhóm lợi ích này, nó không quan tâm gì hơn ngoài mục đích lợi ích kinh tế, lợi ích quyền lợi của mình. Còn hậu quả của nó, thì nhân dân và lịch sử gánh chịu. Tôi thì không rõ ở nước ngoài danh từ mafia được dùng để chỉ cho loại người nào.

3.Về việc Nhà thơ Inrasara cam đoan rằng ông sẽ có thư cho vị ĐBQH Đàng Thị Mỹ Hương và cho Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận, cũng là một cách bày tỏ chính kiến. Nhưng ở đây cho phép tôi được nêu thêm một cách khác. Đó là lập danh sách chữ kí “Không đồng tình xây dựng Dự án ĐHN ở Ninh Thuận”. Ở đây chúng ta sẽ tranh thủ thu thập nhiều hơn nữa tên tuổi, chứ kí của mọi người, mọi tầng lớp trong xã hội, thông qua web site Chăm nào đó. Chẳng hạn như inrasara.com. Sau đó sẽ gửi kèm theo thư từ, chắc chắn tiếng nói sẽ rộng lớn hơn, mức độ chú ý nhiều hơn, trách nhiệm ràng buộc sẽ cao hơn.

3.Ôn Ken on 15.03.2012 at 10:01 said:

Những lời Cei nói dù không biết có ảnh hưởng đến nhà nước hay không, nhưng sẽ góp phần cho tiếng nói của cả Cồng Đồng Chăm chúng ta!

4.Lê Minh Tâm on 15.03.2012 at 11:28 said:

Thưa anh Inrasara
Tôi xác định lại sự bất an như anh khi nghe được lời trả lời phỏng vấn của anh trên BBC.
Theo dõi trên TV đài Internatinal Geographic (có phần phụ đề Việt ngữ) tôi xem phóng sự về Chernobyl, tôi thấy có những bào thai của dân cư ở đó vẫn còn bị nhiễm xạ!!! Đã bao nhiêu năm sự cố Chernobyl xảy ra rồi nhỉ?
Và mới đây nhất một phụ nữ bình thường ở Fucusima cũng lên tiếng khuyên Việt Nam không nên xây nhà máy điện hạt nhân, lời tâm sự hiện còn lưu trên BBC.
Hai quốc gia đã lâm vào cảnh nhiễm xạ khi hai nhà máy điện hạt nhân có sự cố. Con dân họ phải chịu nhiều rủi ro suốt thêm thời gian dài nữa. Hai nơi đặt nhà máy điện hạt nhân bây giờ đã là vùng đất CHẾT.
Oái oăm thay!!! Chúng ta lại mua nhà máy của họ và ngay bây giờ đây, qua thông tin đại chúng (chính thức), chúng ta vẫn chưa biết vận hành nhà máy!!!
Bất an quá!!! Không những bất an riêng cho cộng đồng dân tộc Chăm và bất an cho cả nước!!!
Thân chào anh.

5.Amuviya on 15.03.2012 at 11:30 said:

Salam bà con Chăm

Thật vui mừng và cảm ơn một trí thức Chăm như Inrasara đã nói những trăn trở của đồng bào. Họ rất mừng khi nghe tin này và đang bàn tán rất sôi động tại các vùng nông thôn có đồng bào Chăm sinh sống.
Hiện tượng đại biểu Quốc hội người Chăm như thế nào trong cộng đồng Chăm ai cũng biết… Vị Đại biểu này chưa bảo vệ hoặc tham dự một số hoạt động của cộng đồng Chăm… và dự án ĐHN là sự việc công đồng Chăm rất cần một đại biểu Chăm lên tiếng thực sự vì nó liên quan đến sự trường tồn của một dân tộc nhỏ bé.
Nhà thơ Inrasara cam đoan rằng ông sẽ có thư cho vị ĐBQH Đàng Thị Mỹ Hương và cho Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận, tôi nghĩ cũng chưa đủ, Inrasara nên trao đổi vấn đề này với Ông Mã Điền Cư (không muốn dù sao cũng cố), và thành lập nhóm tập hợp tiếng nói công đồng cùng lập danh sách chữ kí “Không đồng tình xây dựng Dự án ĐHN ở Ninh Thuận” (theo Đống chuông Tử) ở trong và ngoài nước.
Chú Inrasara thân mến, là trí thức trẻ của dân tộc, con và các yut rất cảm ơn và tự hào về chú. Vì nhiều người đã hiểu vấn đề nhưng họ không thể bày tỏ chính kiến của mình (vì họ sợ ảnh hưởng đến cơm áo của họ).
Và một điều cần sự thay đổi: Nhóm đại biểu và các vị đại diện cho các cơ quan ban ngành khi tiếp xúc với dân tại vùng dân tộc xin làm ơn đừng tiếp xúc với Đảng viên (nơi cư trú) và các bộ lão 70, 80 nữa vì họ thuộc Đảng và đã già rồi vì vậy họ không dám nói nhiều đâu (cũng có khi ngồi vỗ tay), vì vậy tiếp xúc nhiều với trí thức ngoài Đảng và trí thức trẻ vì họ mới dám nói thật, nói thẳng tiếng nói dân chủ của mình.
Chúc bà con mạnh khoẻ và hy vọng một tương lai tươi sáng.

6.Janhohka on 15.03.2012 at 12:00 said:

Ý kiến Amuviya hay lắm, nhưng không nên phân biệt Đảng viên hay không Đảng viên như thế. Chính lúc dầu sôi lửa bỏng này, bà con chú bác cần nhau, và cần gần nhau hơn. Đảng viên rất cần để nói với cấp trên cho đồng bào được nhờ. Người già cũng rất cần, trâu già không sợ dao phay mà…
Tôi yêu Inrasara!

7.Tran Vy on 15.03.2012 at 13:58 said:

Ngạc nhiên là ít có độc giả người Việt ý kiến, thỉnh thoảng có thôi.
ĐHN tác động đến cả cộng đồng người Việt chứ không chỉ có người Chăm. Inrasara là trí thức Việt Nam chứ không phải chỉ là trí thức Chăm. Bài này anh nhấn mạnh vào người Chăm sống ở Ninh Thuận lâu đời, có văn hóa lâu đời và đời sống tâm linh.
Thật ra là nhà thơ viết cho cả cộng đồng nhiều dân tộc không phân biệt. Nhưng người Việt ở Ninh Thuận ít lên tiếng quá. Hay công dân Ninh Thuận ít đọc web này?!

8.Amuviya on 15.03.2012 at 15:35 said:

TÔI LO LẮNG NGƯỜI… BỎ KÚT RA ĐI
VÀ MÃI MÃI XA MẢNH ĐẤT TỔ TIÊN CỦA MÌNH
LẠI MỘT CUỘC LY TÁN NỮA ĐẦY NƯỚC MẮT
THƯƠNG THAY CHO DÂN TỘC NHỎ BÉ
CON ƠI ĐỪNG BỎ CHA MẸ VÀ ÔNG BÀ ĐI. HUHUHU

9.TRẦN NGỌC TUẤN on 15.03.2012 at 19:30 said:

NGÀY BUỒN TRÊN ĐẤT NƯỚC MẶT TRỜI MỌC

Gió phóng xạ
Bay qua
Vườn Nhật Bản
Hoa Anh Đào
Thảng thốt
Hương đêm

11-3-2012
TRẦN NGỌC TUẤN

10.Tr.VT on 16.03.2012 at 05:15 said:

Đoạn này tôi đọc trên Tiền Vệ hồi năm ngoái:

Hỏi: Trong số đông đảo nhà nghiên cứu Chăm, tôi chưa thấy ai là chuyên gia về Champa học có tiếng nói giúp Nhà nước đề ra chính sách và biện pháp để giải quyết các vấn đề liên quan đến cộng đồng Chăm, nhà văn nghĩ thế nào về khía cạnh này?

Inrasara trả lời: Đây là câu hỏi thiết thực, nhưng nó rộng đến khó bao quát. Về chính trị, Chăm có Đại biểu Quốc hội. Còn nếu như Đại biểu kia chưa đại diện được cho tiếng nói cộng đồng thì đành chịu. Về lĩnh vực giáo dục, Chăm có nhà giáo dục nào tầm cỡ chưa? Nếu có, sẽ tác động tới đâu?

Không muốn to tát chuyện đại sự, tạm nêu bộ phận nhỏ thôi, – lĩnh vực tôi biết rõ hơn cả: văn học. Với tư cách nhà văn và người nghiên cứu văn học dân tộc, từ năm 1994, tôi đã cho ra mắt Văn học Chăm, khái luận – văn tuyển 3 tập; sau đó thêm mấy cuốn trong bộ Tủ sách Văn học Chăm nữa. Các công trình kia được các hội chuyên nghiệp, cơ quan Trung ương đóng dấu xác nhận qua các loại giải thưởng. Cạnh đó, non trăm lần tôi lên tiếng bằng nhiều cách thức khác nhau trên các diễn đàn khác nhau, nhưng có cơ quan hữu trách “nghe” để đề ra chính sách về đóng góp ấy chưa? Nếu chưa, thì trục trặc ở đâu?

Trục trặc ở đâu?
Rồi chuyện hạt nhân, ai nghe??????????????????????????????

11.Hoàng Hưng on 16.03.2012 at 09:57 said:

Mấy hôm nay nghĩ nhiều về dự án Điện Hạt Nhân, tình cờ đọc được bài này. Thật cảm động và day dứt. Gần đây những người cầm bút VN đã bắt đầu thức tỉnh trách nhiệm phản biện xã hội không còn thể tránh né trước sự tồn vong của dân tộc, không chỉ riêng 1 dân tộc mà cả cộng đồng các dân tộc VN. So với Dự án Bauxite, dự án ĐHN nguy hiểm nhãn tiền hơn nhiều. Inrasara ít nhất cũng phải tranh đấu cho sự tồn vong của Văn hóa Chăm ngang với Nguyên Ngọc tranh đấu cho văn hóa Tây Nguyên. Hãy tin ở sự hậu thuẫn ít nhất là về tinh thần của người đồng nghiệp này và chắc là còn không ít người đồng tình khác. Và nếu còn chần chờ, chắc chắn sẽ là quá muộn. Tiếng nói của một nhà văn hóa mạnh hơn rất nhiều so với một cán bộ chính trị quèn mang cái danh hão “đại biểu quốc hội”, hỡi nhà văn hóa duy nhất của dân tộc Chăm!

12.ma kaiapa on 16.03.2012 at 11:22 said:

bạn Hoàng Hưng và những ai muốn “liên hệ” với vị nữ ĐBQH Chăm hãy liên hệ:
Đàng Thị Mỹ Hương
Hiệu trưởng Trường dân tộc nội trú Ninh Thuận
Điện thoại: 0913 899 168

chứ kg nên so sánh đại biểu quốc hội ĐTMH với nhà văn Chăm như thế. Không ổn chút nào cho cả hai.

13.Thông Minh V on 19.03.2012 at 05:29 said:

Nếu không kể sự so sánh khiến cho người ta có vẻ này nọ, cháu nhận thấy bác Hoàng Hưng nói rất đúng. người Chăm mình có người là nhà thơ, có chú là nhà nghiên cứu, có bác là tiến sĩ giáo sư…. nhưng phỉa gọi bác INRA là nhà văn hóa.
Ai cho là bác INRA kiêu ngạo là không trúng. Bác hòa đồng với bà con nghèo Chăm mình rất đẹp. Vậy mới là nhà thơ…

14.ma kaiapa on 19.03.2012 at 16:09 said:

Tôi luôn tự nhắc mình là DÂN BẢN ĐỊA chứ không là THIỂU SỐ. Dù tôi bị xếp loại như thế. Trời đã sinh tôi là CHĂM, và cha tôi cũng đã khai như thế để tôi là nhân dân.

Phan Rang
nắng, gió và cát
biển xanh mênh mông hát
Hoa Tagalau tím nở đồi hoang
vin bóng những tháp Chàm
Tôi sinh ra nơi ấy!
(“Tự bạch”, Bá Minh Trí)

Tôi lớn lên đã chứng kiến bao biến cố trên mảnh đất yêu thương này. Nhưng sao đa phần là những đau buồn chẳng muốn nói. Ví như vụ trường Pô-Klong bị giải thể. BBS chữ Chăm bị “xếp xó” bằng Quyết định số 1599/QĐ-UBND ngày 28/7/2010. Vụ TT nghiên cứu văn hoá Chăm đã đôi ba lần bị hỏi thăm để sáp nhập vào bảo tàng tỉnh. May thay vẫn còn vài vị lưu tâm đến Chăm (như cố bí thư Chamale Điêu) thương tình ngăn cản, và vui mừng khi TT hôm nay được tôn tạo rất đẹp. Cũng tương tự TT, Đoàn nghệ thuật dân gian Chăm cũng bị đề nghị sáp nhập với Đoàn ca múa tỉnh (trưởng đoàn Dương Tấn Đức đã có lần bộc bạch với tôi). Cũng may thay đến nay nó vẫn hiện diện dù rất cũ kỹ, chẳng có gì mới cả. Nhưng vẫn mang niềm vui nho nhỏ cho các làng Chăm mỗi độ Kate về.
Còn vụ ĐBQH người Chăm thì trước nhiệm kỳ Đàng Thị Mỹ Hương, Chăm có Trượng Ngọc Anh, nhưng chắc chỉ cho đủ thành phần. Nhưng dẫu sao cũng là đại diện Chăm.
Và đang nóng hổi là vụ ĐHN. Tôi cũng chả rành gì vụ này, nhưng về nguy cơ thì qua thông tin mạng rõ là rất khủng khiếp nếu bị sự cố. Và sự cố hoàn toàn có thể xảy ra. Chúng ta không thể để họa HẠT NHÂN nguy cơ huỷ diệt cả một dân tộc đã tồn tại hơn 2.000 năm.
Vậy, chúng ta phải làm sao đây? không lẽ chịu chết tiệt chủng? Đồng Chuông Tử lên tiếng: Đó là lập danh sách chữ kí “Không đồng tình xây dựng Dự án ĐHN ở Ninh Thuận”. Còn amuviya quyết liệt: thành lập nhóm tập hợp tiếng nói công đồng cùng lập danh sách chữ kí “Không đồng tình xây dựng Dự án ĐHN ở Ninh Thuận” (theo Đồng chuông Tử) ở trong và ngoài nước… tiếp xúc nhiều với trí thức ngoài Đảng và trí thức trẻ vì họ mới dám nói thật, nói thẳng tiếng nói của mình. Đó là cách ĐẤU TRANH ÔN HÒA hiệu quả, nhưng liệu có ổn không? Ai dám đứng ra lập danh sách đây? Ở ngoài nước thì có bị chụp mũ là phản động không? Trí thức ngoài Đảng là ai, đang ở đâu? Trí thức trẻ ở đây là ai? Chăm có Chi hội Chăm thuộc Hội dân tộc học TP.HCM, hoạt động hợp pháp và đa phần là trẻ, nhiệt huyết. Nhưng không thấy các bạn ấy lên tiếng ở đây? Vỹ, Phương, Thẩm, Jaka, Jayam…. Trước nữa: Ái, Phương, Huy, Toại,… Ở Việt Nam, những THỈNH NGUYỆN THƯ rất nhạy cảm, rất dễ bị quy tội hoạt động chính trị hay phản động. Không khéo thì hệ luỵ cho cả đám thì chết! Nhưng không nói cũng chết, mà nói cũng chết. Sao nhỉ??? Nhưng tôi cam đoan sẽ ký tên vào THỈNH NGUYỆN THƯ nếu có. Bởi tôi nghĩ đơn giản đó là trách nhiệm & nghĩa vụ của một đứa con Chăm!

14.inrajaka on 19.03.2012 at 23:09 said:

Ờ, đây đó mình cũng nêu là mình phản đối chuyện nguyên tử và đưa các nguồn thông tin đây đó lên gilaipraung hay facebook rồi mà nhỉ. Các bạn trẻ khác không lên tiếng ở đây (inrasara.com) đâu có nghĩa là đồng tình hay e ngại chi đâu. Bạn cứ bình tĩnh, kẻo làm nhau buồn.

Chuyện chữ ký, chắc chưa đâu, bởi dân chưa hiểu tác hại thực sự của công nghệ hạt nhân mà.

Còn Jaka, mạn phép nói chơi: điện hạt nhân thế nào cũng bỏ. Làm các công nghệ thấp ta chết lên chết xuống, nứt bể rồi lại chắp vá, thì làm hạt nhân được đúng là thần kỳ. Cường quốc 5 châu thế nào chả mọp sát đất.

Mà nếu các ngài còn nhắm mắt làm liều, kệ các anh Anh Mỹ Đức Pháp và Vân Vân can ngăn, kệ xu hướng từ bỏ hạt nhân của toàn thế giới, kệ dân bản địa và tiếng nói của hầu dân Việt, xây dựng các lò hạt nhân bằng tiền + công nghệ của người khác + niềm tin chiến thắng, thì chắc cũng về quê với ba coi nó xì ra sao. Mấy bạn bia bảo: nước mình tham nhũng khiếp, cả đống thứ bé to chưa quản lý được, mấy thứ rẻ đắt bòn rút được, thì chắc gì cái chui vào lò là nhiên liệu hạt nhân. Thứ đó mà xì thì chắc hôi hơn đánh rắm.

Nói chơi, nói thật thì, chuyện này TƯƠNG LAI mới kể chính xác được.

15.Trần Sáng on 20.03.2012 at 18:52 said:

Tôi hoàn toàn nhất trí cao với nhà thơ Hoàng Hưng.
Ông rất có kinh nghiệm, tôi thấy ông nói hoàn toàn đúng. Không có gì phải phiền hà cả. Cả khi ông so sánh hay gì gì nữa…

16.Thụ on 25.03.2012 at 18:35 said:

Cách đây 10 năm, tôi có gửi tới nhà thơ, nhà biên khảo văn hóa Chăm Inrasara một vài suy nghĩ về tín ngưỡng văn hóa của người Chăm theo nhận thức rất chủ quan, rất cảm tính của mình – Tôi nói rõ: tôi không phải nhà thơ, cũng chẳng phải nhà văn, nhà… mà chỉ là “lão nông… vật-chữ,yêu-văn” và mê mẩn nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc tháp Chăm đến rồ dại! Trong đó tôi có viết câu:…”Ai thay ta ? hay chính phải tự ta? – Phải bồi cho đất đơm hoa!”… Lạy Trời, lạy Đất! Bông hoa mà tôi mong muốn đó không phải là “hoa hạt-nhân nở giữa đất Chăm” !!!
Nhớ lại tháng này năm ngoái… tôi từng trong tâm trạng bồn chồn lo lắng, không làm được việc gì cho ra hồn, suốt ngày ôm cái ti-vi… lần dò hết các đài tây, tầu… xem đi, xem lại những hình ảnh của cơn đại họa đang giáng xuống nước Nhật. Rồi cuối tháng 7 tôi đã có mặt tại Tokyo, đã đi nhiều nơi trong suốt cả tháng 8 trên mảnh đất đầy tang tóc ấy. Mắt thấy, tai nghe, tôi cảm phục người dân Nhật-Bản… Có một điều hết sức ấn tượng khiến tôi càng thêm yêu kính họ… Chuyện là, trong những ngày ấy nghị-trường Nhật cực kỳ sôi động. Qua ti-vi Nhật, tôi được biết có đại biểu chất vấn thẳng thừng ông Thủ-tướng Naoto Kan rằng:… Nước Nhật đang gánh chịu thảm họa hạt nhân còn chưa thể lường hết hậu quả… Nhưng chính phủ vẫn giữ ý định bán công nghệ, trang thiết bị hạt nhân cho Việt-Nam? Phải chăng chỉ vì lợi nhuận?
Tôi trăn trở nghĩ rằng, người ta còn nghĩ được như thế, sao ở mình Chính phủ cứ phải làm cho bằng được? Cả thế giới nói không, sao ta lại vội vã để làm? Cái Tâm, cái Tầm để đâu rồi nhỉ?…

4.Inrasara: Sơ kết phản ứng của đồng bào Chăm về Dự án Nhà máy Điện hạt nhân ở Ninh Thuận

Posted on 24.03.2012 by Sara

(Chủ đề Dự án Nhà máy Điện hạt nhân ở Ninh Thuận)

* Khu Tái định cư Sơn Hải – cách Vĩnh Trường (xã Phước Dinh) 3km nơi đặt Nhà máy ĐHN Ninh Thuận1.

Nhân kỉ niệm một năm thảm họa hạt nhân Fukushima, “chủ đề” được nêu ra thảo luận không mục đích nào hơn đánh động ý thức cộng đồng Chăm [và Kinh] ở Ninh Thuận về sinh mạng mình, đời sống tinh thần và tâm linh mình trong xã hội Việt Nam hiện đại. Sau 10 trích dẫn tư liệu, bài viết hay bài trả lời phỏng vấn cùng hơn trăm phản hồi của độc giả từ các nơi gửi đến, chủ đề đã thu hút được công luận nói lên được tiếng nói của mình với đầy đủ ý thức trách nhiệm của một công dân mà không phạm vào khối đoàn kết dân tộc và tình cảm anh chị em giữa cộng đồng. Đó là các đóng góp trực tiếp, thẳng thắn và thực tế giúp bộ phận trách nhiệm tham khảo để nhìn lại vấn đề.

Chủ đề cần được sơ kết giai đoạn 1. Inrasara.com tạm dừng chủ đề ở đây.

Hẹn gặp lại quý bà con, anh chị em và bạn đọc ở phần 2 khi có thông tin mới.

Inrasara

*

Từ ngày 10-3-2012 đến 24-3-2012, có 9 bài đã đăng:

1. Một năm sau thảm họa Fukishima: Ý kiến của trí thức VN về chương trình Nhà máy Điện hạt nhân ở Ninh Thuận

2. Bất an về điện hạt nhân lan rộng, Inrasara trả lời phỏng vấn BBC.vietnamese, 10-3-2012

3. Inrasara đối thoại với độc giả xung quanh dự án Nhà máy Điện Hạt nhân ở Ninh Thuận

4. Trà Vigia: Chăm trong lò hạt nhân

5. Vài lời trần tình của Inrasara

6. Palei Krong: 3 tiếng kêu cứu của 3 con thú bị thương

7. Ý kiến chuyên gia

8. Paka Jatrang: Trí thức Chăm và sự phản biện xã hội

9. Thêm một cảnh báo về Nhà máy Điện hạt nhân

10 Inrasara: ‘Tuyên truyền một chiều e sẽ phản tác dụng’ (chưa đăng)

1. Khởi sự từ chuẩn bị kỉ niệm một năm thảm họa hạt nhân Fukushima: 11-3-2012, tôi trích đăng ý kiến ý kiến của Gs Nguyễn Khắc Nhẫn –  nguyên Cố vấn chiến lược của Tập đoàn Điện tử Pháp Electricité de France, ý kiến của Cựu Đại biểu Quốc Hội, Gs Nguyễn Minh Thuyết; đăng nguyên bài của nhà văn Nguyên Ngọc và Gs Phạm Duy Hiển, nguyên Viện trưởng Viện nguyên tử Đà Lạt.

Điểm nhấn:

“Bây giờ không có gì là muộn. Muốn dừng thì dừng ngay, chứ có cái gì đâu. Bao giờ đã xây rồi, lúc đó anh tháo gỡ một nhà máy đã chạy, anh sẽ tốn kém hàng chục tỷ (đô-la), anh tốn ba, bốn, năm chục năm mới tháo gỡ xong.

“Hiện chưa làm gì hết, năm 2014 mới bắt đầu xây, mới chỉ thỏa thuận trên nguyên tắc thôi, chứ đã ký kết mua bán xong gì đâu mà không cho rút lui. Bây giờ vẫn còn thì giờ để rút lui và tôi xin cam đoan là Chính phủ thế nào cũng rút lui. Không thể nào đi tiếp được, bởi vì đi tiếp thì nó sẽ là Fukushima đấy.”

2. Tiếp theo là bài trả lời phỏng vấn của Inrasara trên BBC: “Bất an về điện hạt nhân lan rộng”, phát vào buổi tối 10-3 và đăng lại trên BBC.vietnamese cùng ngày. Bài này được nhiều trang mạng link. Ở đây, tôi ứng khẩu trả lời trực tiếp các câu hỏi của phóng viên Đài BBC xung quanh vấn đề Dự án ĐHN và nói lên nỗi bất an của cộng đồng cũng như sự im lặng của giới trí thức Chăm. Cạnh đó là ý kiến riêng của Inrasara. Bài phỏng vấn được đăng lại trên Inrasara.com, 12-3-2012 đã tạo phản ứng dây chuyền.

Sau đó tôi nhận được 50 ý kiến phản hồi khác nhau từ độc giả ở khắp nơi gởi đến. Đa phần ý kiến này không được đăng lên.

3. “Inrasara đối thoại với độc giả xung quanh dự án Nhà máy Điện Hạt nhân ở Ninh Thuận”, đăngInrasara.com, 15-3-2012. Bài này đăng ở Tienve.org (Úc) cùng ngày. Tôi hệ thống các câu hỏi rời rạc thành 6 đề mục và tuần tự giải đáp. Đoạn quan trọng:

“Xưa, vương quốc Champa gồm 4 khu vực địa lý – lịch sử khác nhau. Pangdurangga (gồm Ninh Thuận và Bình Thuận ngày nay) là khu vực cực nam của đất nước. Người Chăm Ninh Thuận cư trú ở mảnh đất này hơn 2.000 năm,. Ngoài 2 cụm tháp Po Rome và Po Klaung Girai bà con lên hành lễ hàng năm, còn có cả trăm di tích văn hóa – tín ngưỡng khác đang được thờ phụng. Có thể khẳng định, đây là vùng đất văn vật và tâm linh sâu đậm nhất của dân tộc Chăm xưa và nay.

Khi có họa hạt nhân, 30km bán kính bao gồm cả 2 cụm tháp thiêng trên sẽ thuộc vùng cấm. Các nhà khoa học cho biết, phải mất vài thập kỉ mới có thể rửa sạch nhiễm xạ (nếu con người quyết tâm tẩy rửa). Không ai dám lai vãng, tháp sẽ thành tháp hoang (Bimong bhaw), và hàng trăm Kut hay Ghur (nghĩa trang tộc mẫu trong làng) cũng sẽ thành hoang (jwa)! Hoang, chỉ khi Bimong và Kut, Ghur không còn ai cúng tế, thờ phượng. Đó là hiện tượng không có bất kì người Chăm nào tưởng tượng nổi nó xảy ra lúc mình còn sống.”

“Điều cần nhấn mạnh là với đồng bào Chăm, mỗi sáng thức dậy nhìn thấy Nhà máy Điện hạt nhân đang chạy, lo lắng cho tương lai bấp bênh – hỏi làm sao họ có thể an cư lạc nghiệp. Cạnh đó và hơn thế, cả một vùng đất linh truyền đời với bao nhiêu tháp, đền, Kut, Ghur… luôn trong nguy cơ trở thành vùng đất hoangtheo ám ảnh tâm hồn họ, họ không bất an mới là chuyện lạ.

Yếu tố văn hóa truyền thống và đời sống tâm linh của cả bộ phận lớn một dân tộc không là yếu tố quan trọng sao? Theo tôi, đây là câu hỏi mag tính quyết định.”

Về giải pháp:

“Riêng cá nhân tôi, sắp tới tôi sẽ có thư riêng gửi tới Đại biểu Quốc hội người Chăm, và cả Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận. Các vị Đại biểu này sẽ trực tiếp với cử tri, khi đó việc trưng cầu dân ý cần được nêu ra trước nhất. Nhưng làm sao kết quả của trưng cầu dân ý khả tín nhất? Thứ nhất, cơ quan hữu quan cần cung cấp đầy đủ thông tin về dự án tới đồng bào; thứ hai, cho bà con hiểu rõ về ý thức dân chủ, về quyền tự quyết của một công dân trách nhiệm; cuối cùng là tạo không khí cởi mở để người Chăm và dân Ninh Thuận có thể thể hiện chính kiến của mình mà không vướng một trở ngại nào bất kì.”

Bài này với nhiều ý kiến phản hồi đã được Boxit.vn đăng lại ngày 22-3-2012.

4. Do độc giả và bà con có nhiều phản ứng hơi quá đà, nên tôi với tư cách chủ trang web và người khơi mào câu chuyện, có vài “lưu ý” để các phản hồi tập trung hơn vào đề tài: đảm bảo tinh thần đoàn kết các dân tộc Việt Nam, không phê phán cá nhân, không phân rẽ giới học thức Chăm, từ đó ý kiến có khả năng mang lại hiệu quả tích cực.

5. Tiếp đó, Trà Vigia viết “Chăm trong lò hạt nhân” đăng trên Inrasara.com, 18-3-2012. Đây là phản ứng “cực chẳng đã” của nhà văn nông dân này. Cay đắng, trào lộng và bất lực. Anh viết:

“Thêm một thông tin thú vị, có một quan chức đầu ngành triệu tập một số trí thức Chăm phủ dụ: các anh chị đừng nghe kẻ địch tuyên truyền xuyên tạc chủ trương chính sách của Nhà nước. Nếu rủi ro có sự cố thì Chăm chết chỉ có một trăm ngàn, còn Kinh thì đến năm trăm ngàn hy sinh. Một tỷ số quá chênh lệch! Ngặt nỗi dân số Chăm (ở tỉnh này) chỉ có chừng ấy, chết hết thì coi như tiệt nòi trong khi thế giới đang nỗ lực bảo tồn những đông vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng. Cũng không nên đem sinh mạng người Kinh Ninh Thuận ra đánh cược vì ai cũng là người cho dù sống ở đâu, làm gì, đang vui hay buồn?! Chăm sẽ sống như thế nào nơi vùng đất mới? Họ sẽ bỏ lại Tháp, Kut, Ghur… bỏ lại tổ tiên làng mạc quê hương đã thành miền đất chết đồng nghĩa với bỏ lại nghi lễ tôn giáo, phong tục tập quán ngàn đời. Di dời dân dành chỗ cho thủy điện có chuẩn bị trước còn gặp nhiều khó khăn bất cập nói chi đến cấp cứu sơ tán hàng trăm ngàn dân trong mưa bụi phóng xạ thì không đáng lo mới là chuyện lạ!”

Bài của Trà đã được trang mạng xã hội Anhbasam đưa lên trang nhất, sau đó rất nhiều mạng ngoài lề khác đăng lại đã tạo hiệu ứng đặc biệt.

6. “Tư liệu và ý kiến chuyên gia”. Tôi đưa thông tin ngắn về Chernobyl – 26-4-1986 và Fukushima – 11-3-2011. Sau đó là trích dẫn bài Gs Nguyễn Khắc Nhẫn trả lời phỏng vấn Đài RFA: “Không thể để NinhThuận trở thành Fukushima”. Vị giáo sư này đã tổng kết như sau:

– Về xuất xứ lò hạt nhân: 2 nước để xảy ra thảm hoạ hạt nhân tồi tệ nhất lịch sử nhân loại là Nga và Nhật lại đi xuất khẩu hạt nhân qua Việt Nam.

– Về vấn đền nhân mạng: không có gì là đảm bản hết.

– Về bản thân lò hạt nhân: không có lò phản ứng nào an toàn được.

– Về lợi ích kinh tế: bài toán kinh tế rất phức tạp và kinh phí khổng lồ.

– Về năng lượng thay thế: Điện hạt nhân Việt Nam sẽ đắt hơn năng lượng tái tạo.

7. Với bài “3 tiếng kêu cứu của 3 con thú bị thương”, Palei Krong chia sẻ  với 3 tác giả Chăm về Dự án ĐHN mà anh cho là “3 đoạn chữ nghĩa hay nhứt. Nó gây xúc động mãnh liệt nhứt, bằng 3 cách thức hoàn toàn khác nhau, được viết bởi ba đứa con Chăm trong ba vị thế khác nhau”.

Anh kết: “Trọn gói dân tộc Chăm đang trong nồi hạt nhân, khoán trắng cho sự may rủi”.

Bài viết ngắn nhưng gây xúc động mạnh.

8. Để ủng hộ chủ đề, tác giả trẻ Paka Jatrang có tiểu luận ngắn: “Trí thức Chăm và sự phản biện xã hội”,Inrasara.com, 22-3-2012.

Bài viết đầy thiện chí, nhiệt tình dù còn nhiều bất cập, nhưng đã đánh trúng vấn đề nóng ảnh hưởng trực tiếp đến sinh mệnh cả cộng đồng và nền văn hóa của một dân tộc. Nó xuất hiện đúng lúc và rất cần thiết.

9. “Thêm một cảnh báo về Nhà máy Điện hạt nhân”.

Văn hóa an toàn trong xã hội Việt Nam là… rất kém. Đó là kết luận của nhiều chuyên gia và trí thức trong và ngoài nước (mới nhất, Đập thủy điện Sông Tranh 2 là ví dụ). Ông Đào Tiến Khoa, Viện Khoa học & Kỹ thuật hạt nhân, dẫn chứng Yanko Yanev, giám đốc chương trình tri thức hạt nhân của IAEA, khẳng định rằng ĐHN phải được đặt chắc chắn trên một kiềng 3 chân:

– Lòng tin của cộng đồng vào ĐHN

– Trách nhiệm cao nhất trong sử dụng và vận hành ĐHN

– Tri thức hạt nhân luôn được duy trì và phát triển.

Cho đến nay chúng ta vẫn chưa xây dựng và củng cố được chân kiềng đầu tiên, chân kiềng 2 cũng chỉ tồn tại hình thức trong giấy tờ, công văn liên quan tới ĐHN, còn chân kiềng 3 thì vô cùng yếu kém. Rồi ông kết luận:

“Rất đáng lo là hiện nay chúng ta gần như ở trong tình thế bị động phải tin vào những cam kết an toàn của nhà thầu nước ngoài cho lò phản ứng nhà máy ĐHN Ninh Thuận mà không có cơ sở phản biện quốc tế độc lập nào cũng như thiếu trình độ tri thức hạt nhân nội lực đủ mạnh để có thể hiểu và nắm được các chi tiết kỹ thuật của lò phản ứng do nhà thầu đưa ra, đánh giá được độ an toàn của nó”.

10. Sau cùng là bài trả lời phỏng vấn báo chí trong nước (chưa đăng): “Inrasara: Tuyên truyền một chiều e sẽ phản tác dụng”

Ở đây, tôi sẽ nêu đầy đủ và cụ thể quan điểm của mình về Dự án này.

 Các phản hồi trên Inrasara.com

1. K on 25.03.2012 at 08:35 said:

Sara đã làm được rất nhiều (cho Chăm, cho mọi người…) Bây giờ Sara hãy hoàn thành tâm nguyện của S đi. Mọi người chờ đợi những sáng tạo mới của Sara nhất là tiểu thuyết.
Chúc anh luôn tràn đầy hứng khởi cho những dự định của mình

1. Chàm Lai on 25.03.2012 at 19:49 said:

Ngạc nhiên không? Tôi không thấy có bất cứ người trí thức Kinh ở Ninh Thuận nào có ý kiến cả! Họ ngủ cả hay sao? Hay dân Kinh ở Ninh Thuận không có trí thức? Hay họ bị mua chuộc hết cả rồi???
Có ngạc nhiên không…

1. @K on 25.03.2012 at 19:53 said:

Chào K!
K yêu văn chương Inrasara nên K mong Inrasara làm vậy. Tôi cũng yêu thơ văn Inrasara, ngày xưa à – mới đây tôi cũng từng mong anh Inrasara làm như vậy.
Tôi còn nói đùa là nếu anh Inrasara đừng lo chuyện Chăm, anh chuyên làm thơ viết văn đi, không chừng anh còn giật cả Nobel nữa! Ôi, Nobel để làm gì?
Lò hạt nhân sắp làm lẩu hết người Chăm tới nơi, vậy nhà thơ đa tài này còn đầu óc viết tiểu thuyết không? Viết cho ai đọc? Ôi, tội con quá trời ơi…

1. K on 25.03.2012 at 20:15 said:

“Lò hạt nhân sắp làm lẩu hết người Chăm tới nơi, vậy nhà thơ đa tài này còn đầu óc viết tiểu thuyết không? Viết cho ai đọc? ”
– Về hạt nhân em nghĩ Sara đã làm hết những gì có thể rồi, vả lại về hạt nhân rất nhiều người có thể làm (phản biện, phản đối ý kiến…) được còn làm thơ viết tiểu thuyết như S thì không nhiều.
– Hơn nữa K tin rằng (mong rằng) hạt nhân chắc sẽ ngừng thôi, vì thế S chuẩn bị viết tt đi là vừa… Rất nhiều người muốn đọc và sẽ đọc.

1. Harayatha on 26.03.2012 at 00:17 said:

Chiều chủ nhật, nhận được điện thoại của ông cậu họ xa dắt vợ vào SG lãnh bằng đại học. Ngồi lai rai vài chai rồi buôn chuyện cho vui. Thu thập được ba thông tin nóng hổi (chưa chắc đúng hay không), chia sẻ cùng bà con:
1. Sẽ có 1 đợt di dân mới tới huyện Bắc Bình mà nghe đâu là dân Cao Bằng hay Bắc Cạn gì đó. Khiếp, tương lai dân Bắc Bình toàn nói giọng bắc. Chăm bị bao vây tứ bề theo dạng da beo (có đọc đâu đó), nguy cơ gì cũng có thể xảy ra. Mà nghĩ cũng lạ, ở miền bắc sống không được hay sao và phải di dân vào miền nam. Tại sao không là Đồng Nai hay Vũng Tàu mà toàn là vùng đất có người Chăm? …
2. Chủ tịch huyện Bắc Bình vào SG tổ chức họp đồng hương, rồi vận động anh em tham gia chương trình “xây nhà tình thương”, có gọi cho tôi (mặc dù không quen biết). Lạ ở chỗ: Cán bộ tại huyện (cả Chăm lẫn Kinh), đi ra đường họ toàn nhìn trời, nói tòan chuyện thế giới, chạy toàn xe tay ga xịn, bia thì Tiger còn SG đỏ thi không chơi… Vậy mà sếp của họ lại vô SG xin xỏ những người bị coi là lang bạt, không ổn định. Vậy có lạ không?
3. Xin việc ở Bình Thuận khó cực kỳ. Ngỏ ý với thằng bạn thử có đường nào xin vào điện lực BT không? Thằng bạn hét giá luôn: 5000 USD (bây giờ không xài VN đồng mà đọc theo tiếng Mỹ là Viếtnam Đón-lờ), nhưng cũng chưa chắc vô được nếu không đúng đường, mất tiền như chơi. Ừ 5000 USD cũng rẻ, chứ nhỏ em họ mất 80 chục triệu rồi mà cũng chẳng ra hồn, đang run. Nghĩ thầm, có 5000 USD kinh doanh không sướng hay sao mà phải chạy chọt rồi chừng nào mới thu lại được.
Cuối tuần buôn chuyện chơi, có gì không phải mong mọi người bỏ qua nhé.

1. @@K on 26.03.2012 at 00:17 said:

Nhất trí cao với Chàm Lai: trí thức Kinh ở Phan Rang thành trí ngủ từ Tết Công-gô rồi!
Nhất trí cao với K: cả Ninh Thuận chỉ có mỗi anh Inrasara là nhà văn. Vậy Inrasara viết tiểu thuyết đi.
Một mình nhà thơ có la làng la xóm la trong nước hay la hải ngoại cũng thế thôi.
Nếu có bỏ phiếu trưng cầu dân ý thì cùng lắm chỉ lẹt đẹt vài anh chị từng yêu văn thơ anh nghe theo anh thôi.
Còn thì… hết!
Chước chuồn là hơn.

1. Nguyễn Thị Hạnh on 27.03.2012 at 06:54 said:

Đọc bài này buồn quá nhà thơ ơi. Thế giới sao mà bấp bênh, bà con Chăm sao mà cứ chịu bất an. Bà con khổ nhiều rồi, nghèo nhiều rồi, suốt chiều dài lịch sử. Hôm nay còn có 1 dúm nhỏ thôi mà ai lại nghĩ chuyện đưa hạt nhân tới làm bất an thêm. Ôi, trời tru đất diệt nhà nó… Nó sẽ bị đọa mấy kiếp sau….

1. Kiên nhẫn on 27.03.2012 at 16:41 said:

Hãy cố lên đồng bào Chăm sức mạnh phát nguồn từ tình yêu quê hương xứ sở nên hãy chứng minh sự tồn vong của sứ sở mình bằng hành động. Chỉ có sức mạnh của nhiều người chứ không phải một người mà làm nên. Tất cả ĐỪNG SỢ hãy XUỐNG ĐƯỜNG BiỂU TÌNH Quyết thắng Quyết thắng… Yêu đồng bào Chăm nhiều.

1. Dang Phan on 27.03.2012 at 17:05 said:

Độc giả “Kiên nhẫn” hô hào vầy là hổng được đâu nhé!
Dòm quanh có ai lên tiếng đâu mô? Có mỗi ông Inrasara với Trà Vigia và vài bọn nhóc. Chả viết vậy thôi chứ chả dám về quê mà hô hào xuống đường! Nhưng dẫu sao chả nói vậy ngó bộ cũng tạm được. Chàm chỉ có bất bạo động thôi. Bất bạo động kiểu Chàm: Ngồi lỳ nhà mà rủa.
Nguyễn Thị Hạnh gợi ý vầy mà khôn: tôi đề nghị 72.000 người Chàm ở Phan Rang hãy ngồi nhà mà rủa:
“ông bà nào mang hạt nhân tới ám hại người Chàm tui thì trời chu đất diệt mấy đời dòng họ nó“.
Rủa hoài thì ai đó cũng biết sợ, mà bỏ dự án.
Tin tôi đi: lời rủa của 7 vạn nhân mạng chớ có đùa!!!!

1. Nguyễn on 27.03.2012 at 20:06 said:

Tôi xin góp lời về chuyện này.
Thật khó nói chuyện lấy chữ ký trong đồng bào Chăm, còn xuống đường thì mơ hồ.
Tôi lấy ví dụ gần nhứt. Nhà văn Phạm Thị Hoài viết trong bài “2 con số”, chị ta thống kê vụ Tiên Lãng bất công ai cũng thấy, nhà nước ta cũng thấy rất sai, vậy mà người Việt trong nước chỉ xin được 1.361 chữ kí trên 86 triệu người. Trong lúc đó thì ở Mỹ về vụ đòi trả tự do cho nhạc sỹ Việt Khang, mà họ đã xin được 124.898 chữ ký trên gần 2 triệu người Việt.
Cho nên các bạn hãy tha cho ông Inrasara về lấy chữ ký người Chăm. Tội ông ta lắm. Ông ta đã dũng cảm nói lên tiếng nói trí thức của mình rồi. Nói ở diễn đàn thế giới và trong nước, nói với người Kinh và người Chăm. Chỉ nói thôi, mà có trí thức nào nói đâu!!??
Các bạn đừng nghĩ rằng tôi khuyên ông Inrasara nên… hèn nhát! Oan cho tôi.
Xin có đôi nhời dại dột. Mong các bạn Chăm hiểu cho.

1. TXB on 27.03.2012 at 21:47 said:

Thấy anh loay hoay miết với ba cái vụ “điện hôt nhơn” mà quên mất sáng tạo, TXB tò mò tìm hiểu trên mạng thì thấy:

1. Ở LINK NÀY THÌ:
– Theo GS Nguyễn Đăng Vang, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT thì chúng ta có đủ năng lực để vận hành nhà máy điện hạt nhân và chỉ cần 32 tháng để đào tạo một đội ngũ về những vấn đề này. HE, BÀI DÀI, ẢNH ĐẸP VÀ NHIỀU KẾT LUẬN HÙNG HỒN, HEHE
http://www.tienphong.vn/xa-hoi/140635/Chung-ta du-kha-nang-quan-ly-van-hanh-nha-may-dien-hat-nhan.html

2. Ở LINK NÀY THÌ THẤY: ÔNG NÀY TRƯỚC KHI LÊN LÀM PHÓ CHỦ NHIỆM UỶ BAN KHCN & MT LÀ CỤC TRƯỞNG CỤC CHĂN NUÔI
http://vnexpress.net/gl/khoa-hoc/2011/06/phap-vinh-danh-cac-nha-nong-hoc-viet-nam/

HE, CỤC TRƯỞNG CỤC CHĂN NUÔI MÀ NÓI VỀ ĐIỆN HẠT NHÂN THÌ THÀNH “HỘT NHƠN” LÀ YÊN TÂM NGỦ NGON RÙI.

GHI CHÚ: PHÁT MINH NÀY SAU NÀY ANH SỬ DỤNG Ở ĐÂU NHỚ NHẮC NHỞ “CÔNG LAO” GOOGLE CỦA TXB ĐÓ NHE. TXB TOÀN TÌM Ở NHỮNG TRANG CHÍNH THỐNG.VN, KHÔNG THÔI ANH HIỂU LẦM LÀ “THẾ LỰC THÙ ĐỊCH” THÌ MỆT, HEHE

1. Japluai on 28.03.2012 at 06:48 said:

Loa, loa… loa…
Đồng bào lắng nghe lắng nghe đây!
1/- Ngài Giáo sư Nguyễn Đăng Vang, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường tuyên bố: “Chỉ cần 32 tháng là chúng ta có đủ năng lực để làm việc đó và để đào tạo một đội ngũ vận hành ĐHN… Và mỗi năm làm một lò”
– Trả lời: Theo VnExpress, ngài Giáo sư này nguyên là Cục trưởng Cục Chăn nuôi. Dân chăn nuôi ăn nói có khác. Chính xác! Ở ta cần gì nghiên cứu 7-10 năm mới có bằng Tiến sĩ, 1-2 năm cũng giật cái bằng đút túi. Nhiều Tiến sĩ chả cần học nữa. Vậy, cần gì phải đến 32 tháng chứ, thưa ngài Giáo sư?
Còn “mỗi năm làm một lò” – Ồ, sao giống lò rèn ở quê tui quá!

2/- Theo VnEconomy: “Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói về lò ĐHN đã được kiểm chứng bảo đảm tuyệt đối an toàn”
Trong khi chuyên gia hàng đầu VN về ĐHN Phạm Duy Hiển khẳng định: KHÔNG có lò hạt nhân nào an toàn cả!
– Trả lời: Chưa ai sưu tra được ngài Phó Chủ tịch Quốc hội học ngành điện hột nhơn ở hành tinh nào? Nhưng phải thừa nhận rằng, khi làm quan người ta ăn nói có khác.

1. Jaya on 28.03.2012 at 14:14 said:

Ở nước ngoài, họ đào tạo chuyên nghiệp, chuyên sâu hàng mấy chục năm. Trong khi VN chỉ cần 32 tháng làm được thì quá PRO rồi.

Nhật và Nga họ bỏ qua sự an toàn của nhân dân VN để bán cái công nghệ hạt nhân mà họ đang muốn vứt bỏ vì mối lợi sẽ mang lại thì họ… quá khôn lỏi.

1. Chế Mân on 29.03.2012 at 14:38 said:

Tôi nhớ khi bàn về cuốn Có 500 năm như thế của ông HTT, nhà văn Inrasara đã đặt vấn đề rất hay là:
Công nhận Quảng Nam rất nhiều giòng máu Chăm, công nhân là “chúng ta là người Chàm đang nói tiếng Việt bằng giọng Chàm?”
nhưng vấn đề là nhà văn Inrasara nói: KHI NHẬN MÌNH LÀ CHÀM, CÁC ANH CÓ DÁM ĐẤU TRANH VÌ QUYỀN LỢI DÂN TỘC CHÀM KHI CÓ SỰ CỐ KHÔNG?
Nhà thơ đặt ra cách nay gần một năm. Nhà thơ dự cảm và tiên liệu hết, tài là vậy!!!
Ô Tú có trả lời câu hỏi này được không?

1. ysa on 30.03.2012 at 08:02 said:

Chắc người Chăm phải di cư dần vào TpHCM tìm đất sinh sống như bác Sara thôi!

1. Mang Nhái on 30.03.2012 at 09:42 said:

Anh Ysa đùa cei Sara rồi đó.
Cei Sara có nhà Sài Gòn, nhưng cei vẫn xây dựng Nhà trưng bày văn hóa ở quê cho bà con.
Rồi cei Sara ở Sài Gòn, nhưng cei đâu có ngậm miệng, mà cei lên tiếng.
Còn nữa, sắp tới cei Sara còn về sống với cô bác Chăm mình nữa.
Làng Chakleng này gần nồi hột nhơn lắm đó.

1. Trần Sáng on 30.03.2012 at 10:34 said:

Không được, ngài Ysa à!
Phải làm như ông Inrasara sắp làm ngược lại: di cư dân Chăm từ Sài Gòn về Phan Rang.
Đó mới là vùng đất thiêng, như ông ta nói. Còn thì hãy mặc kệ các “trí thức” “dũng cảm” bám Sài Gòn. Tôi khoái ông Inrasara khi ông đã nói và sắp làm như vậy. Huray!!!

5.Thư gửi “Độc giả thơ Inrasara” về điện hạt nhân

Posted on 30.03.2012 by Sara

Trưa nay, 30-3, tôi vừa nhận được email của một “Độc giả thơ Inrasara” gửi, với tiêu đề “Xin đừng làm tình hình phức tạp thêm”. Nội dung như sau:

– Cảm phục Inrasara vì dám nói thẳng quan điểm của mình về ĐHN Ninh Thuận.

– Diễn đàn bị vài người lợi dụng để phát ngôn tùy tiện, nói xấu những người có trách nhiệm.

– Inrasara cần cân nhắc khi tiếp tục bàn về vấn đề này, vì nó đã được Quốc hội thông qua.

Tôi đã có thư trả lời cho “độc giả” yêu thơ Inrasara ấy. Nhận thấy nội dung trao đổi dù có tính riêng tư, nhưng động cập đến vấn đề chung, nên xin đăng lên ở đây cho bạn đọc Inrasara.com cùng hiểu.

*

Sài Gòn, 30-3-2012

“Độc giả thơ Inrasara” thân mến

Cảm ơn bạn đã có lời khen và lời khuyên. Xin trình bày với bạn như sau nhé:

Dự án ĐHN ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân Ninh Thuận, nhất là người Chăm. Bởi gần nửa số dân Chăm trên đất nước ta sinh sống ở vùng này. Nên việc họ biết và nêu ý kiến của mình về vấn đề liên quan đến sinh mệnh họ là điều rất bình thường. Và cần thiết.

Về các bài viết

1. Vì chưa có cơ quan nào cung cấp thông tin tối thiểu về Dự án này cho dân chúng biết một cách tương đối, cho nên – nhân kỉ niệm 1 năm sự cố Fukushima – tôi đã trích đoạn và in nguyên văn 2 bài của chuyên gia và trí thức Việt Nam đăng kì một, mục đích cho bà con Chăm biết về sự thể. Dân biết, dân bàn, dân kiểm tra… là quyền tối thiểu của công dân một nước độc lập, tự do. Tiếp theo, bài trả lời phỏng vấn hay “đối thoại với độc giả Chăm” không nằm ngoài mục đích. Bạn biết đó, tôi chưa bao giờ là con người quá khích hay có tinh thần dân tộc cực đoan ở bất cứ đâu hay trong bất kì lĩnh vực nào.

2. Bài tản văn của Trà Vigia viết chủ yếu nêu lên lo lắng của anh, lối nghĩ của riêng anh xuất phát từ nỗi bất an chung của quần chúng Chăm, thể theo yêu cầu của những người quan tâm. Còn bài của Paka Jatrang tập trung vào phê phán trí thức Chăm ít chú ý đến các vấn đề cộng đồng, không riêng về chuyện ĐHN.

3. Bài mới nhất của Inrasara về “Cham Pangdurangga…” không mục đích nào khác là cung cấp cho bà con Chăm, người Việt Nam (nhất là người có trách nhiệm) và người nước ngoài hiểu biết căn bản về cộng đồng Chăm tại Ninh Thuận: họ chiếm số lượng lớn, là dân bản địa, sống ở vùng đất thiêng ngàn năm, có nền văn hóa truyền thống lâu đời. Rất ít người Việt Nam biết về điều này, vì lâu nay lịch sử Việt Nam được dạy rất thiếu khuyết trong nhà trường.

Về các cơ quan trách nhiệm

– Chính Đại biểu Quốc hội người Chăm cũng biết rất mơ hồ về Dự án ĐHN. Bà “Đàng Thị Mỹ Hương phản ánh, hiện nay nhiều cử tri đang rất lo lắng, tâm tư về tình hình tiến độ của dự án nhà máy ĐHN… Nhưng mà thực lòng, tôi chưa nắm bắt được thông tin cụ thể để mà giải thích cho nhân dân”).

– Thời gian qua, không ít người có trách nhiệm phát biểu đầy chủ quan về ĐHN, trong khi các chuyên gia đầu ngành trên thế giới quan niệm khác.

– Dự án gì ở quốc gia nào bất kì, dù Quốc hội đã thông qua, nếu thấy còn lấn cấn, vẫn có thể xem xét lại.

Về ý kiến phản hồi

Tôi từng nhắn độc giả rằng, dù đây là diễn đàn tự do và người đọc tự do nêu ý kiến, nhưng cần tuân thủ vài quy ước. Đó là:

– Không phát biểu chống lại đất nước và, không gây mất đoàn kết dân tộc.

– Không công kích cá nhân, tôn trọng chọn lựa và tự do của người khác.

– Không bàn ngoài lề và lạc đề; nếu phê bình, cần nêu dẫn chứng cụ thể.

Riêng về ĐHN:

– Đại biểu Quốc hội Chăm là người đại diện chính thức của đồng bào Chăm, thay mặt cho đồng bào có tiếng nói. Có ý kiến gì cụ thể, bà con hãy đề nghị thẳng thắn với vị này.

– Không lan man, mà tập trung vào đề tài đang bàn. Đó là, cho bà con, các cơ quan trách nhiệm, và dư luận thế giới biết: Đây là mảnh đất cư dân Chăm sống lâu đời, và là vùng đất thiêng liêng không thể dời đi, không thể bị bỏ hoang, không thể nguy cơ trở thành vùng đất chết.

– Cư dân Chăm ở vùng nguy cơ nhiễm xạ này chiếm số lượng rất đông. Đó là điều cần xét trước tiên, khi muốn xây dựng Nhà máy Điện hạt nhân.

Nhận xét

Nhìn chung các ý kiến phản hồi của độc giả Inrasara.com tuân thủ khá chặt chẽ các quy ước trên. Lác đác xảy ra vài sai phạm, nhưng không đáng kể và có thể chấp nhận được. Cùng đề tài này, nếu đặt bên cạnh vài trang mạng khác, dễ nhận ra sự khác biệt.

Bạn tin tôi đi, Inrasara có đủ khả năng và bản lĩnh để điều tiết website của mình.

Cuối cùng, ngày 24-3, vì chưa có gì mới, nên tôi đã thông báo dừng bàn về chủ đề này rồi.

Mong bạn mọi điều an lành. Chúc tất cả con dân Việt Nam hạnh phúc và may mắn.

Thân mến

Inrasara

*

Ghi chú: Nguyên văn bức thư (xin cho giấu tên, dù là nickname tác giả):

“Xin đừng làm tình hình phức tạp thêm”

Cháu rất cảm phục vì chú đã dám nói thẳng quan điểm của mình về Nhà máy điện hạt nhân sắp được xây dựng tại Ninh Thuận. Nhưng gần đây cháu thấy nhiều bạn đọc lợi dụng diễn đàn này để phát ngôn tự do, tùy tiện, thậm chí nói xấu những người có trách nhiệm. Vì vậy cháu nghĩ chú cần cân nhắc khi tiếp tục bàn về vấn đề này một khi nó đã được Quốc hội thông qua.

Một độc giả của thơ Inrasara

 Các phản hồi trên Inrasara.com

 

1. dịch thơ dùm cho Đỗ Hoàng on 30.03.2012 at 16:57 said:

Xin đừng làm tình hình phức tạp thêm
kẻo bị chụp mũ là tuyên truyền
tá lả
Cháu rất cảm phục vì chú đã
dám nói thẳng quan điểm của
mình
về Nhà máy điện
hạt nhân sắp được xây dựng tại Ninh
Thuận
Nhưng gần đây cháu thấy nhiều bạn đọc lợi
dụng
diễn đàn này để phát
ngôn lung tung
thậm chí nói
xấu những người có trách nhụng
Vì vậy cháu nghĩ chú
cần cân nhắc khi chú
tiếp tục bàn về vấn đề nù
một khi nó đã
được
Quốc
hội
thông
qua.
Một
độc
giả
của
Ra
Sa
ra

1. Mot nguoi con dat Viet on 30.03.2012 at 17:15 said:

Tôi đọc mấy bài viết của anh mà rưng rưng nước mắt. Tôi lo lắng bất an vì thảm họa hạt nhân 1 thì tôi lo lắng về sự biến mất nền văn hóa Champa gấp bội.

Nhà nước này hãy vì nhân dân Việt Nam và người Chăm

1. Chinh on 30.03.2012 at 19:05 said:

“Bạn biết đó, tôi chưa bao giờ là con người quá khích hay có tinh thần dân tộc cực đoan ở bất cứ đâu hay trong bất kì lĩnh vực nào.”
Anh Sara là thế! Đáng yêu làm sao!!!… Yêu anh lắm, và tội anh quá – anh phải gánh cả một dân tộc… Đọc anh tôi mới thấy hết nỗi cô đơn của con người… nỗi cô đơn của 1 trí thức chân chính…

1. Haniimpar on 30.03.2012 at 21:13 said:

“Vì vậy cháu nghĩ chú cần cân nhắc khi tiếp tục bàn về vấn đề này một khi nó đã được Quốc hội thông qua”…
Hình như vấn đề này (ĐHN) còn đang thảo luận, chưa trình lên Quốc hội thì phải. Nhưng cho dù được Quốc hội thông qua đi nữa khi mà dân bất an, lo sợ thì hà cớ gì phải bắt dân im miệng chứ. Lạ đời!
Tự do ngôn luận chính là đau và “kêu” đau, là “rên”, là than thở. Tôi thấy bà con Chăm mới “kêu” và “rên” thôi chứ chưa “đòi”. Vậy mà đằng này bảo phải im miệng cho dù đau đến cỡ nào, hỏi ai mà chịu nổi cơ chứ?!

1. kaka on 30.03.2012 at 22:32 said:

Thiết nghĩ bạn “Độc giả thơ Inrasara” viết như thế hẳn có nguyên do của nó, nếu bạn nói vậy thì diễn đàn này lập nên làm chi. Đây là nơi trao đổi thông tin, sự cho và nhận cho tất cả quí độc giả. Riêng về điện hạt nhân chúng ta không phải chuyên ngành nên không hiểu biết gì nhiều, chỉ thông qua như vậy để mọi người cùng bàn luận và tìm hiểu thêm. Một khi Quốc hội đã thông qua, nếu thấy chưa được lòng dân, nếu thấy nhiều vấn đề phát sinh khác không có lợi, thì vẫn có thể gỡ bỏ được. Đây là vùng đất Chăm tồn tại lâu đời và không thể dời đi nơi khác.
Diễn đàn này không phải mọi người dùng để châm biếm, đả kích, bôi nhọ ai đâu. Tôi chưa thấy điều đó. Đây là nơi hội tụ những bạn yêu người Chăm (trong cộng đồng dân tộc Việt Nam), yêu văn hóa Chăm, quan tâm các vấn đề về cộng đồng. Thế bạn “Độc giả thơ Inrasara” nghĩ sao về điều này, nếu bạn nói và viết như thế thì mọi người nghĩ sao? Diễn đàn này đến nỗi dân bình thường cũng thường xuyên lên xem để trao đổi, theo kaka biết, nhiều bạn không phải học “cao” nhưng vẫn biết và thường xuyên lên xem tin tức, bạn nên nghĩ thấu đáo hơn một chút.
Thân mến

1. sangluu38 on 30.03.2012 at 22:48 said:

Không có gì quá muộn! Măc dù đã được Quốc hội thông qua, nhưng nếu đó là vấn đề an nguy của dân tộc thì mọi dự án đều có thể hủy bỏ. Chương trình xây dựng nhà máy ĐIỆN HẠT NHÂN tại Việt Nam có thể là một vấn đề an nguy cho dân tộc nói chung đó!

1. Kiều Nhi on 31.03.2012 at 16:09 said:

Sara à! Chắc anh biết thừa mấy vị quan Chăm nhà mình cũng có mấy vị sếp ở đầu nghành đấy nhưng đều là con RÙA cả đấy anh à! Làm gì họ dám lên tiếng để gọi là biết bảo vệ quyền lợi cho đồng bào Chăm ta chứ nói gì dám hó hé đến dự án ĐHN ở Ninh Thuận…!
Ở Pangdurangga ta cứ một trăm người chỉ cần có một người biết tự hào Chăm thì cộng đồng ta có một ngàn người tự hào vì người ấy!

1. Lưu Thi Dung on 31.03.2012 at 16:16 said:

Anh Inra ơi, thương tụi em với. Anh quen biết nhiều, anh đi nhiều nói giùm cho tụi em ở quê thấp cổ bé họng.
Các bác các chú có điều kiện học cao đi xa, lấy vợ xa (có khi lấy vợ ngoài Chăm) an toàn rồi, thoát nợ rồi. Tụi em tối ngày chỉ biết bám làng bám plây thôi. Có học thì cũng vậy, nếu còn giữ được mẫu hệ Chăm mình thì không thể nào bỏ làng plây đi. Buồn lắm anh Inra à. Không biết ai mà than, phó thác mạng sống mình cho hạt nhân thôi.
Khi nào về quê nhớ ghé thăm nhà em mắm muối anh nhé. Mấy đứa con em hãnh diện bác nó lắm.
Anh Inra bảo trọng.
Em gái.

1. Jalau Anưk on 01.04.2012 at 23:59 said:

Đây là đề tài được xã hội (chí ít cũng là độc giả của trang mạng này) quan tâm và ngóng tin. Tôi hoàn toàn không đồng ý với nhận định “cần cân nhắc khi tiếp tục bàn về vấn đề này một khi nó đã được Quốc hội thông qua”. Quốc hội là của dân, do dân, vì dân. Quốc hội thông qua mà dân không muốn, chưa muốn, chưa hiểu, chưa biết, chưa yên tâm… thì QH cần làm rõ. Chúng ta bàn, thắc mắc, ý kiến… trên nguyên tắc dân chủ, công khai, minh bạch, rõ ràng thì chẳng việc gì phải cân nhắc.

Tôi cũng không đồng tình với nhận định “Đại biểu Quốc hội Chăm là người đại diện chính thức của đồng bào Chăm”. Bất kể vị đại biểu QH nào được bầu bán tại Ninh Thuận cũng là/ phải là “người đại diện chính thức của đồng bào Chăm” đơn giản vì có sự hiện diện của đồng bào Chăm ở Ninh Thuận. Nhận định như thế thì tội nghiệp cho bà Đàng Thị Mỹ Hương và vô hình chung khiến dân tình nghĩ rằng những vị đại biểu QH còn lại là người Kinh thì sẽ là/ là/ phải là “người đại diện chính thức của đồng bào Kinh”. Trật hết cả đường cả lối thì nguy to. Dự án ĐHN tác động đến nhiều vấn đề: Kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội, nhân mạng, tộc người… trong đó có đồng bào Chăm với những đặc thù cần chú trọng xem xét chứ không chỉ tác động đến đồng bào Chăm.

Như dự định ban đầu khi đọc các bài liên quan đến ĐHN trên INRASARA.COM, tôi đề nghị cei Sara tổng kết những thắc mắc, gửi chất vấn đến Đoàn Đại Biểu QH để yêu cầu được giải đáp và đăng tải đầy đủ các giải đáp để đồng bào, độc giả (nghĩa là Nhân dân – những người khai sinh ra QH và bầu bán cho các ĐBQH để làm đại diện cho họ). Quang minh, chính đại thôi.
Vấn đề không phải ai làm mà là ai có khả năng, trí lực, có điều kiện, được tin tưởng thì làm đại diện, thay mặt hoặc thậm chí nhân danh cá nhân.

Kính

1. Dũng on 02.04.2012 at 18:38 said:

“Chúng ta đã thấy Nhật là một đất nước tiên tiến như thế nào, nhưng chỉ một trận sóng thần của họ đã làm cho nhà máy hạt nhân ở Fukushima trở nên mất an toàn và làm cho Nhật thay đổi chính sách về điện hạt nhân.

Chúng tôi nghĩ rằng cần thay đổi tư duy. Nếu những điều đã đưa ra trong nghị quyết của Quốc hội, của Đảng, bây giờ so sánh với thực tế có những điều không phù hợp nữa, thì mình có thể thay đổi”

Gs Nguyễn Minh Thuyết

1. Người bạn on 17.04.2012 at 06:14 said:

Nhiều còm nghi ngờ “người yêu thơ Inrasara” là bên an ninh thì không công bằng. Tại sao cứ hồ nghi? Tại sao không nghĩ bạn đọc này là người bạn từng yêu quý Inrasara mà khuyên nhà thơ. Tôi có đọc thấy nhiều người đã khuyên Inrasara mấy điều khác còn đáng nghi hơn, mà tại sao ta lại nghi bạn này?
Hãy nhìn lời khuyên này về phía tích cực thì sẽ thấy sáng lên đôi điều. Tôi chỉ hơi tiếc là nói Quốc hội đã quyết, thì không nên bàn. Vẫn có thể bàn, và có thể thay đổi chứ!

1. Sara on 18.04.2012 at 04:35 said:

Bạn đọc thân mên
Thời gian qua, tôi nhận được nhiều phản hồi. Ở đó có mươi phản hồi, bởi sự phản đối ĐHN mang tính chính trị với lời lẽ quá gay gắt, tôi đã không thể OK. Nói trắng ra, nếu tôi chấp nhận đăng, thì coi như trang mạng này tự đưa mình vào ngõ cụt. (Cũng không nên hỏi các bạn đọc này là Chăm hay Kinh, hay dân tộc nào đó; ở trong nước hay hải ngoại).

Một diễn đàn đã tồn tại gần 5 năm qua, tự nhiên để mất đất diễn dành cho các vấn đề Chăm, thì phí biết bao. Đó là điều không ai mong muốn cả.
Cũng có không ít phản hồi trong đó có vài ý hay, nhưng bởi lời lẽ chưa đúng mực, tôi phải chỉnh sửa và CẮT – DÁN đôi chỗ. May là cho đến lúc này, chưa có bạn nào phản đối sự “biên tập” bất đắc dĩ đó.
THông tin cho bạn đọc biết, để mong được hiểu nhau hơn.
Thuk siam!
Inrasara

6.Trí thức Chăm & Điện hạt nhân

Posted on 28.05.2012 by Sara

(Inrasara trả lời bạn đọc xung quanh ĐHN)

* Quê hương thanh bình – Photo Inrajaya.

 Trung tuần tháng 5 vừa qua, về quê, tôi có dịp tiếp cận với anh chị em trí thức Chăm, ở Hamu Tanran, Caklaing và PRTC, tuổi trên dưới 30. Các bạn đã thẳng thắn đặt câu hỏi với tôi xung quanh vấn đề ĐHN, và tôi đã trả lời, thẳng không kém. Sau đó, qua trao đổi trên website Inrasara.com về sự kiện này, tôi nhận được nhiều câu hỏi khác. Sau đây là phần ghi lại phản hồi, và trả lời tiếp các thắc mắc chưa kịp giải tỏa. Cả cho tôi và cho các bạn.

Sau trả lời này, Inrasara.com tạm ngưng kì hai chuyên đề ĐHN.

1. Chính phủ không nghe dân đâu… (3 ý kiến)

– Đây là lối nghĩ tiêu cực. Từ phía Chính phủ mà nhìn, nó còn bị xem là suy nghĩ “lệch lạc” nữa: Ai dám nói Chính phủ tôi mà không lắng nghe dân? Nhưng tạm để yên câu hỏi này ở đó.  Theo tôi, Chính phủ nào dù độc đoán tới đâu, ít nhiều vẫn nghe dân, nếu dân biết kêu, và kêu đúng. Nếu chưa nghe, thì trí thức cố nói sao cho Chính phủ nghe, buộc Chính phủ phải nghe.

2. Có nói cũng vô ích thôi… (nhiều ý kiến)

– Không vô ích đâu, diễn biến vài sự cố khắp đất nước thời gian gần đây chứng minh điều đó. Lại tạm cho khía cạnh này vào ngoặc, ở đây ta nhấn vào sinh phận trí thức. Sinh phận của trí thức là nói. Vô ích cũng nói. Nguy hiểm đến sinh mệnh hay tính mệnh, cũng nói. Ngay số đầu năm 2006, trên tạp chí Văn hóa Dân tộc, tôi viết:

“Tôi nghĩ các cán bộ là người dân tộc thiểu số hay người Kinh đang công tác ở vùng đồng bào dân tộc, cần nắm vững chính sách dân tộc của Đảng. Nắm vững và dũng cảm thực hiện mà không ngại bất kì thế lực nào, miễn là mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng”.

Đoạn văn được nhiều báo và tác giả trích dẫn. Đó là cán bộ. Còn trí thức, trách nhiệm với cộng đồng, họ PHẢI nói.

3. Inrasara phản đối ĐHN, chỉ nói miệng thôi, sao không làm đi! (2 ý kiến)

– Xét về sinh phận của trí thức, nói và làm đồng nghĩa. Nói tức là làm.

4. Nhưng “làm” kia có mạng lại hiệu quả gì cụ thể không? (1 ý kiến)

– Hiệu quả của hành động trí thức khác xa hiệu quả của nhà hoạt động xã hội. Riêng bản thân tôi, hãy để cho mọi người nhận định. Cũng xin miễn ý kiến, ở đây.

5. Có độc giả người Kinh phê bình trí thức Chăm “đóng” với thế giới ngoài Chăm. Có phải vậy không? Xin nhà thơ cho biết ý kiến của mình. Riêng nhà thơ thì thế nào? (1 ý kiến)

– Đóng – có lẽ đúng. 20 năm trước, tôi cũng đã đề cập khía cạnh này. Người Chăm cần mở và nhập cuộc với thế giới bên ngoài hơn nữa.

Cá nhân tôi, ở thế giới “ngoài Chăm”, tôi đã kí tên về vấn đề Trường Sa – Hoàng Sa (2007), về vụ Bát Nhã (Lâm Đồng), về Dự án Boxit, về ĐHN. Tôi không kí “theo” mà chỉ nháy chuột chấp nhận khi tôi hiểu rõ vấn đề. Và tôi kí ngay, không chút chần chừ. Riêng dự án Boxit, sau này ông bạn cho biết là không có tên tôi trong danh sách, tôi không hiểu vì sao có trục trặc đó (tôi không theo dõi danh sách sau khi kí). Còn nhiều sự vụ khác, dù nhận được thư, tôi đã cho qua, đơn giản bởi tôi không nắm được vấn đề.

Kí tên vào bản kiến nghị hay kháng thư không có gì nghiêm trọng cả, nó chỉ góp thêm một tiếng nói giúp bộ phận lập chính sách xem xét lại việc làm của mình.

6. Có ý kiến cho là nhà thơ Inrasara có “đồng ý” hay “đứng sau lưng” tên tuổi khác để phê phán trí thức Chăm không phản đối ĐHN là hèn nhát hay trốn tránh trách nhiệm, có đúng thế không? (2 ý kiến)

– Đây là suy diễn từ bài viết của một tác giả khác. Trong cộng đồng Chăm, ít nhất phải đến 5 ngàn người được xem thuộc giới học thức, chỉ kể người đã qua Đại học hay trên Đại học. Trong số này theo chỗ tôi biết, không quá 20 người (đứng tên thật, bằng chữ kí, bằng bài viết hay “phản hồi”,…) đã tỏ thái độ phản đối ĐHN. Nghĩa là còn 4.980 người chưa có thái độ. Chỉ có điên mới đi chê cả bộ phận rộng lớn này “hèn nhát hay trốn tránh trách nhiệm” cộng đồng. Trong đó không ít người là anh chị em tôi, bạn bè tôi, thầy dạy tôi… Còn nếu muốn phê bình ai đó, tôi trực tiếp với họ, chứ không cần qua trung gian bất cứ ai cả.

7. Xin hỏi thật, nhà thơ hãy nói thật suy nghĩ của mình về bộ phận trí thức còn lại này… (1 ý kiến)

– Trí thức là kẻ tự đặt trách nhiệm xã hội lên vai mình, không ai mang chúng từ ngoài đặt lên vai họ mà nói: đây là trách nhiệm của ông/ bà.

Việt Nam chưa có văn hóa từ chức. Ở Nhật Bản, thuộc cấp làm sai, bộ trưởng từ chức ngay; sóng thần gây thảm họa hạt nhận, thủ tướng giải quyết xong – từ chức; thậm chí như Hàn Quốc, chỉ vì bị nghi ngờ nhận hối lộ, cựu tổng thống Roh Moo-huyn đã phải nhảy xuống hẻm núi gần nhà tự tử. Việt Nam chưa có văn hóa đó. Văn hóa kí kháng thư cũng vậy: nó chỉ mới manh nha trong thời gian gần đây. Xin dẫn ra đoạn này:

“Sau hai tuần kể từ ngày 14.2.2012, Kiến nghị khẩn cấp của công dân Việt Nam về vụ Tiên Lãng nhận được 1361 chữ kí, thu thập trên blog của tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện.

Gần như cùng thời gian đó, từ ngày 7.2.2012, Thỉnh nguyện thư đòi trả tự do cho nhạc sĩ Việt Khang và đấu tranh cho nhân quyền Việt Nam nhận được 124898 chữ kí, thu thập trên website của Tòa Bạch ốc Hoa Kỳ, lúc tôi viết những dòng này.

Khoảng cách giữa hai con số này càng nổi bật, nếu đem tỉ lệ 1361 trên 90 triệu người Việt trong nước, chưa kể người Việt ở nước ngoài, đặt cạnh tỉ lệ 124898 trên vỏn vẹn 2 triệu người Việt tại Mỹ”.

Qua so sánh của nhà văn Phạm Thị Hoài, ta đủ hiểu vấn đề. Cho nên, có khờ mới đi trách móc cô bác, anh chị em Chăm mình.

8. Đội ngũ trí thức Chăm có nhiều mâu thuẫn. Các chuyện nhỏ thì vậy, chứ vấn đề lớn ảnh hưởng đến tính mạng cả cộng đồng như ĐHN thì sao? (3 ý kiến)

Inrasara: Người Chăm chưa hình thành đội ngũ trí thức, dù ở đó nhiều người có học, không ít anh chị đạt học vị cao. Nhà nghiên cứu, nhà văn, họa sĩ, nhạc sĩ… đều có. Quan điểm về học thuật khác nhau xảy ra tranh cãi – có; cá tính khác nhau dẫn tới sự không đồng thuận – cũng có; nhưng tôi chưa thấy xảy ra sự phân rã. Dẫu sao qua thăm dò cá nhân, về vấn đề ĐHN, những người có học trong cộng đồng Chăm khá đồng thuận: tôi chưa thấy ai nhất trí công khai với Dự án này.

9. Ngoài 4 người Chăm có tên trong “Kháng thư”, còn lại chỉ có Inrasara, Trà Vigia và Đồng Chuông Tử có bài về ĐHN. Thế tại sao phản ứng chuyện nhạy cảm này đa phần là nhà thơ? (1 ý kiến)

– Phân biệt như thế có nên không? Bởi bạn đã hỏi, nên hãy thử xét xem, và cũng nên coi đây chỉ là ý kiến tham khảo: Nhà thơ nhạy cảm với sinh phận con người hơn, với ít so đo tính toán cho bản thân mình hơn, có lẽ thế. Cũng không lấy gì làm chắc lắm. Đó chỉ do tôi liên hệ chuyện cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, thi sĩ trẻ ở Nga, Pháp tự tử và điên chiếm tỉ lệ cao vượt trong giới văn nghệ sĩ.

10. Nhà thơ nhận định sao về các bài viết này? (1 ý kiến)

– Trà Vigia kêu cứu khi thấy nỗi bất an ĐHN lan rộng, kêu cứu cả trong mơ. Đồng Chuông Tử thì cảnh báo với giọng điệu mỉa mai chua chát. Riêng tôi, viết và trả lời phỏng vấn không với tư cách nhà thơ, mà là một nhà nghiên cứu và chủ trang web. Thứ nhất, tạo diễn đàn cho độc giả quan tâm thảo luận và, thứ hai, cung cấp thông tin. 3 điểm tôi muốn nhấn là:

– Đây là vùng đất cư trú lâu đời của tộc người Chăm: hơn 2 ngàn năm,

– Cộng đồng Chăm tập trung nhiều và dày nhất: chiếm gần nửa dân số Chăm trên toàn quốc, và

– Là vùng đất tâm linh có trên trăm địa điểm tôn giáo tín ngưỡng đang được cộng đồng thờ phượng mỗi năm, mỗi tháng, mỗi ngày…

11. Về chuyện Đại biểu Quốc hội người Chăm, giới trí thức Chăm và cá nhân nhà thơ nghĩ thế nào? Có động thái nào cụ thể không? (nhiều ý kiến)

– Hãy để mỗi cử tri Chăm đặt câu hỏi với Đại biểu của mình. Các vị nhân sĩ trí thức cũng có câu hỏi riêng, tùy thế đứng của họ. Cá nhân tôi, tôi hiểu vị thế của chị ấy, tôi chỉ yêu cầu vị này cho biết thái độ của mình vớí ĐHN, trước Quốc hội và trước cử tri. Thế thôi, cũng đủ rồi.

12. Nhà thơ có hi vọng gì vào sự thay đổi của Dự án ĐHN không? (2 ý kiến)

– Có. Qua phân tích của chuyên gia thiện chí trên khắp thế giới, qua phản ứng của giới trí thức, qua “điềm báo rất rõ ràng” (chữ của Gs. Nguyễn Minh Thuyết) từ thảm họa gần nhất ở nước ngoài, và qua lộ trình thực tế trong nước, Dự án đã có vài thay đổi. Thông tin mới nhất – Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Nguyễn Quân cho biết Dự án phải hoãn lại vài năm (vnExpress, 13-4-2012). Vài năm, cũng có thể là chục năm. Biết đâu tới lúc đó, Việt Nam đã tìm được nguồn năng lượng thay thế: hiệu quả hơn, ít tốn kém hơn, và nhất là – an toàn hơn.

Chờ vậy.

Sài Gòn, 26-5-2012

 Các phản hồi trên Inrasara.com

1. Nguyễn Thị Hạnh on 29.05.2012 at 09:57 said:

Inrasara trả lời:
“Người Chăm chưa hình thành đội ngũ trí thức, dù ở đó nhiều người có học, không ít anh chị đạt học vị cao. Nhà nghiên cứu, nhà văn, họa sĩ, nhạc sĩ… đều có. Quan điểm về học thuật khác nhau xảy ra tranh cãi – có; cá tính khác nhau dẫn tới sự không đồng thuận – cũng có; nhưng tôi chưa thấy xảy ra sự phân rã. Dẫu sao qua thăm dò cá nhân, về vấn đề ĐHN, những người có học trong cộng đồng Chăm khá đồng thuận: tôi chưa thấy ai nhất trí công khai với Dự án này“.

Nhà thơ Inrasara nói đâu trúng đó: vừa trúng vừa khôn ngoan.
Sao lại trách ông nói này nọ về trí thức Chăm nhỉ?

1. Jabeh on 29.05.2012 at 13:58 said:

Đồng ý với Thiên Sầu, ký tên vào Kháng thư thì chẳng có gì ghê gớm cả. Inrasara đã viết:
Kí tên vào bản kiến nghị hay kháng thư không có gì nghiêm trọng cả, nó chỉ góp thêm một tiếng nói giúp bộ phận lập chính sách xem xét lại việc làm của mình.
người Chăm còn quê mùa, nên cứ cho nó phản động lắm, nên họ sợ.
theo tôi, không nên sợ gì cả, rồi biết đâu đó các bạn cán bộ công nhân viên giảng viên còn có thưởng cuối năm.

1. BBT on 30.05.2012 at 06:54 said:

Tiến sĩ Phùng Liên Đoàn trả lời bạn đọc phản hồi, có đoạn:
“Người Chăm có tồn tại và đất Ninh Thuận có phồn vinh không là do cách hành xử của người Kinh và cách phấn đấu của người Chăm mà thôi. Ở đời, luật rừng là mạnh được yếu thua, mong rằng ở thế kỷ 21 ta sẽ hành xử văn minh hơn với dân tộc Chăm một thời hùng tráng, cũng như ta muốn Trung Quốc hành xử văn minh hơn với ta.”

1. Nguyễn Dzân on 30.05.2012 at 17:08 said:

Không phải vô cớ mà 1 chuyên gia hàng đầu người Việt đang sống tại Hoa Kỳ gọi ông Inrasara là “đại lão trí tuệ”.
Tôi đọc Inrasara 2 năm nay, tôi cứ tưởng ông ít nhất cũng 70 tuổi. Ai ngờ khi đọc nhạc sĩ Tô Hải (86 tuổi) viết ông Inrasara 58 tuổi, tôi mới ngạc nhiên mà tìm đọc tiểu sử ông. Quả ông còn trẻ hơn nhiều, chỉ có 55 tuổi.
55 tuổi mà có các công trình lớn như thế, có cách suy nghĩ đạt đạo như thế phải tôn là bậc đại lão trí tuệ thì không sai.
Nếu có trí thức Chăm nào đi ghen với Inrasara là tội cho người Chăm lắm.
Nể phục!

1. Người Kinh Kỳ on 02.06.2012 at 15:31 said:

Nhà thơ Inrasara cứ nết hiền khô vậy thôi mà.
Anh nhớ ở Phú yên vừa rồi, tôi có chê anh sao trả lời BBC về vấn đề lớn vậy mà anh cứ hiền khô thế? Anh cười cười. Sau đó anh trả lời độc giả Inrasara.com cũng lành như vậy. Hôm nay cũng cứ hiền lành như thế.

Câu nữa tôi hỏi anh:
– Sau khi tiếp xúc anh 15′, người ta thường nhận xét thế nào về anh?
– Không hiểu câu hỏi của bạn…
– Có lẽ rất nhiều người sẽ nói: Tưởng ông Inrasara khó gần lắm, khệnh khạng hay quan cách lắm, ai dè ổng cũng vui vẻ dễ gần gụi ra phết.
– À, cũng không ít người cho là thế, như bạn vậy.

Nhưng, ĐHN thì phải khác chứ, phải không anh????
Bạn của anh.

 Nguồn: Inrasara